A samatov, I. B. Rustamova

Kooperativlarning turkumlanishi)



4.1-rasm. Kooperativlarning turkumlanishi.

— xususiy mulk shakiidagi servis xizmati ko'rsatish korxonalari. Qishloq xo'jalik korxonalarini texnika vositalari, ehtiyot qismlar

bilan ta’minlash xizmatlarini quyidagi korxona va tashkilotlar amalga oshiradi:

—«O'zagromashservis» uyushmasi tizimidagi viloyat ta’minot bazalari;

• 
  «O'zqishloqxo'jalikmash» xolding kompaniyasi;
  
• 
  «O'zqishloqmashJizing» kompaniyasi;
  
• 
  «O'zkeysagrolizing» kompaniyasi;
  
• 
  lizing operatsiyalarini bajaruvchi banklar va boshqalar.
  

81

6 — Samatov, G‘. A. va boshq.

Melioratsiya va oqar suv bilan ta'mirdash xizmatini qishloq va suv xo'jaligi boshqarmasi tizimidagi va boshqa ixtisoslashgan tashkilotlar amalga oshiradi. Bularga quyidagilar kiradi:

— gidrologiya meliorativ ekspeditsiyasi;

—suvdan oqilona foydalanish va sug'orishning ilg'or texnologiya- larini qo'llash xizmati;

• 
  melioratsiya suv qurilish trestlari, ularning tarkibidagi maxsus mexanizatsiyalashgan ko'chma kolonnalar;
  
• 
  suvdan foydalanuvchilar uyushmalari va boshqalar.
  

Agrokimyo xizmatini «O'zqishloqxo'jalikkimyo» birlashmasi tizimidagi korxonalar amalga oshiradi. Bularga quyidagilar kiradi:

• 
  «O'zqishloqxo'jalikkimyo» bazalari;
  

—tuman va tumanlararo «O'zqishloqxo'jalikkimyo» birlashmalari;

• 
  mineral o'g'itlar va kimyoviy vositalar sotish do'konlari.
  

Yetishtirilgan qishloq xo'jalik mahsulotlarini aholiga sifatli, tabiiy holatini saqlagan holda yetkazib berishda mahsulotlarni saralash, saqlash va qayta ishlash xizmatining o'mi katta ahamiyat kasb etadi. Qishloq xo'jaligida ushbu xizmatlami quyidagi korxonalar amalga oshiradi:

• 
  «O'zpaxtasanoatsotish» assotsiatsiyasi tizimidagi paxta qabul qilish va qayta ishlash korxonalari;
  
• 
  «0‘zdonmahsulot» Davlat hissadorlik korporatsiyasi tizimidagi donni qabul qilish va qayta ishlash korxonalari;
  

—«O'zmevasabzavotuzumsanoat» xolding kompaniyasi tizimidagi qayta ishlovchi korxonalar.

Kooperativlarni ilmiy asosda shakllantirish tizimi nafaqat zamon talabiga javob bera oladigan xo'jalik yuritishning yangicha shakLlariga o'tishni, balki kompleks agroxizmat ko'rsatishni ta’minlash imkonini ham beradi. Qishloq xo'jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchilaming kooperativlari tizimini shakllantirishga bo'lgan bunday yondashuv quyidagi vazifalarni hal etishni ko'zda tutadi:

• 
  ishlab chiqarishni tashkil etishning kooperativ shaklini asoslashni;
  

—xo'jalik yuritishning kooperativ shakllarini tashkil etish va amalga oshirish tamoyillarini ishlab chiqishni;

• 
  kooperativlar tuzishga talab katta bo'lgan joylarda kooperativlar va xizmat ko'rsatish doiralarini tashkil etish yo'nalishlarini belgilashni;
  
• 
  hududlarda xo'jalik yuritishning (huquqiy, tashkiliy, iqtisodiy) oqilona shakllarini aniqlash hamda asoslashni;
  
• 
  hududiy kooperativ xo'jalik va boshqalarning o'zaro munosabatlari sxemasini ishlab chiqishni.
  

Kooperatsiya bir necha ustunliklarga ega bo'lib, ulardan eng muhimi kapital tarkibining mayda shaklidan katta miqyosda ishlab chiqarishni hech bo'lmaganda iqtisodiy maqsadga muvofiq sohalarda (saqlash, qayta ishlash, sotish, jamg'arish, servisda) faoliyat yuritishni tashkil qilish imkonini yaratadi. Tovar ishlab chiqaruvchilarning muammolarini hal qilishga yordam beradi.

Kooperativlar faoliyati ishlab chiqarishning boshqa shakllaridan qator

omillar bo'yic	ha farq qiladi.