Fond bilan ta’minlanish - qishloq xo'jaligi uchun tayinlangan ishlab chiqarish fondlari qiymatini qishloq xo'jaligida foydalanadigan (haydaladigan yerlar, ekinzorlar) har bir gektarga yoki 100 gektarga to'g'ri keladigan qiymatidir.
Fond bilan ta’minlanish (Ft) quyidagicha aniqlanadi:
f = FjcM (Ю.И)
Bunda: Flch q — ishlab chiqarish fondlari qiymati;
S — yer maydoni.
Fond bilan qurollanish —qishloq xo'jaligi uchun tayinlangan ishlab chiqarish fondlar qiymatini qishloq xo'jalik ishlarida ishtirok etgan o'rtacha bir ishlovchi hisobiga to'g'ri keladigan qiymatdir.
Fich.q
(Ю.12)
bunda: N — o'rtacha yillik ishchilar soni. Asosiy va aylanma vositalardan samarali foydalanish
yo‘nalishlari
Qishloq xo'jaligining ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlash hamda xo'jaliklarning iqtisodiy barqaror faoliyat yuritishi uchun zarur miqdorlarda moddiy resurslarni shakllantirish uchun ulardan samarali foydalanish talab qilinadi. Respublika hukumatining qabul qilayotgan bir qator qarorlarida qishloq xo'jaligining hamma tarmoqlarida ishlayotgan asosiy va aylanma fondlaming iqtisodiy samaradorligini oshirish asosiy vazifa qilib qo'yilgan. Qishloq xo'jaligida ishlatiladigan asosiy va aylanma fondlardan foydalanishning iqtisodiy samaradorligini quyidagi yo'llar bilan oshirish mumkin:
ilg'or texnikani qo'llash, qishloq xo'jaligini intensivlashtirish, ixtisoslashtirish;
qishloq xo'jaligida ilmiy asoslangan xo'jalik yuritish tizimini qo'llash;
xo'jalikda mavjud bo'lgan ishlab chiqarish fondlaridan maqsadga muvofiq tejamli foydalanish;
asosiy va aylanma fondlarni bir-biriga oqilona bog'lash va ilg'orlar tajribasini ishlab chiqarishga keng joriy etish.
Qishloq xo'jaligida aylanma vositalardan foydalanish samaradorligi aylanma vositalarning qaytimi hamda aylanma vositalarning aylanuv- chanligi ko'rsatkichlari bilan aniqianadi. Aylanma vositalarning aylanish tezligini oshirish masalasi xo'jalildarda muhim ahamiyatga ega. Chunki aylanma vositalarning aylanish tezligi oshgan sari qishloq xo'jaligining aylanma vositalarga bo'lgan talabi kamaya boradi va aksincha. Qishloq xo'jaligida sanoat va boshqa tarmoqlarga nisbatan aylanma vositalar sekin aylanadi. Lekin qishloq xo'jaligida ham aylanma vositalarning aylanish tezligini oshirish zaxiralari mavjud. Bu zaxiralar doiraviy
aylanishning hamma bosqichlarida ko‘plab topiladi. Birmchi bosqichda tovarlar yetkazib beruvchilar bilan hisob ishlarini to'g'ri yo'lga qo‘yish, zarur bo'lgan moddiy resurslarning zaxiralarini tashkil etish, oshiqcha zaxiralarning faqat mavsumiy va vaqtinchalik xususiyatiga ega boMishini, oshiqcha, keraksiz va ko'p vaqtdan beri turgan zaxiralar bo'lishiga yo'l qo'ymaslik kabi tadbirlar aylanma vositalarning aylanish tezligini oshiradi.
Doiraviy aylanishning ikkinchi bosqichida xo'jalik mahsulotlarini yetishtirishda yuqori texnologiyalami qo'llash, yig'im-terim ishlarini qisqa muddatda o'tkazish, xo'jalikda yil bo'yi sabzavotlar yetishtirish uchun yopiq dehqonchilikni tashkil etish hamda chorva mollardan olinadigan mahsulotlarni qayta ishlash kabi tadbirlar aylanma vositalarning aylanish tezligini oshirish imkoniyatlarini beradi. Doiraviy aylanishning uchinchi bosqichida xaridorlar bilan bo'ladigan hisob-kitob muomalalarini to'g'ri yo'lga qo'yish, vujudga kelgan debitor qarzlami muddatida tezroq uzish kabi tadbirlar aylanma vositalarning aylanish tezligini oshiradi.
Qishloq xo'jaligida ishlatiladigan asosiy va aylanma vositalardan foydalanishning iqtisodiy samaradorligini oshirish fermer xo'jaliklarining ishlab chiqarish faoliyatini samarali tashkil etishga, sarf-xarajatlami qisqartirishga va mahsulot tannarxini arzonlashuviga olib keladi hamda keiajakda respublikamiz agrar sohasining iqtisodiy samaradorligini yuksaltirishda fermer xo'jaliklarining intensiv rivojlanishiga imkoniyat yaratiladi, raqobatbardosh mahsulot yetishtirish va jahon bozorida mavqeyini ko'tarishga yordam beradi.
