A samatov, I. B. Rustamova

Yer uchastkasi — o'z chegaralangan belgisi, maydoni, joylashish joyi, huquqiy strukturasi (yer egasi, yerdan foydala- nuvchisi va boshqalar)ga ega bo ‘Igan yer sathining qismi.

Tuproq bonitirovkasi — qishloqxojalik ekinlari o'sishini ballbonitetlarida (100 balli tizim boyicha) ifodalash uchun, tabiiy xususiyatlaribo'yicha klassiflkatsiyalash.

Kadastrli hisoblangan hosildorlik —100 ballik baholash tizimi bo yicha 1 ball bahoga qabul qilingan s/ga hosildan kelib chiqib, qishloq xojalik ekinlarining hisoblangan hosildorligi.

Hozirgi vaqtda yer turli toifadagi xo'jalik yurituvchi subyektlarga

— qishloq xojalik mahsulotlarida doimiy, uzoq, qisqa muddatga foydalanish yoki egalik qilish huquqi bilan berilmoqda. Ular o'zlariga biriktirilgan yer uchastkalaridan belgilangan tartibda foydalanishi, ya’ni dehqonchilik qilishi, yerdan foydalanish huquqini garovga qo'yib bankdan kredit olishi, ishlab chiqarish obyektlarini qurishi, tuproq unumdorligini oshirishi, meliorativ holatini yaxshilashi kabi chora- tadbirlarni amalga oshirishi mumkin.

Fermer xo‘jaliklarida yerdan foydalanganlik uchun yagona yer solig‘ini to'lash tartibi.

Qishloq xo'jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari, shu jumladan, fermer xo'jaliklarini soliqqa tortish va soliq to'lash mexanizmini sodda- lashtirilishi bilan 1999-yilning l-yanvaridan boshlab, qishloq xo'jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari uchun yagona yer solig'i joriy qilindi. Ixchamlashtirilgan yagona yer solig'ining joriy etilishi bilan fermer xo'jaliklari foydadan olinadigan soliq, qo'shilgan qiymat solig'i, suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq, yer ostidan foydalanganlik uchun soliq, mol-mulk solig'i, yer solig'i, ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig'i va boshqa mahalliy soliqlar va yig'imlarni to'lashdan ozod qilindi.

O'zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 362-moddasiga ko'ra yagona yer solig'ini to'lovchilar quyidagilar hisoblanadi:

• 
  qishloq xo'jaligi tovar ishlab chiqaruvchilar;
  
• 
  qishloq xo'jaligi yo'nalishidagi ilmiy-tadqiqot tashkilotlarining tajriba xo'jaliklari va ta’lim muassasalarining o'quv-taijiba xo'jaliklari;
  

Bir vaqtning o'zida quyidagi shartlarga javob beradigan yuridik shaxslar soliq solish maqsadida qishloq xo'jaligi tovarlari ishlab chiqaruvchilar jumlasiga kiradi:

—yer uchastkalaridan foydalangan holda qishloq xo'jaligi mahsu- lotini yetishtirish va o'zi yetishtirgan mazkur mahsulotni qayta ishlash yoxud yer uchastkalaridan foydalangan holda faqat qishloq xo'jaligi mahsulotlari yetishtirish asosiy faoliyat turi bo'lgan yuridik shaxslar;

• 
  qishloq xo'jaligini yuritish uchun mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan o'zlariga belgilangan tartibda berilgan yer uchast- kalariga ega bo'lgan yuridik shaxslar.
  

Yuqorida nazarda tutilgan shartlarga javob beradigan yangi tashkil etilgan qishloq xo'jaligi tovarlari ishlab chiqaruvchilar davlat ro'yxatidan o'tkazilgan paytdan e’tiboran yagona yer solig'ini to'iovchilar bo'ladi^I.

Yagona yer solig'ini to'lash tartibini qo'llash’ uchun xo'jalik yurituvchi subyektlar har yili hisobot yilining 1-fevraliga qadar soliq bo'yicha hisobga olish joyidagi soliq inspeksiyasiga o'tgan hisobot yilida qishloq xo'jaligi mahsulotini yetishtirish va qayta ishlashning umumiy hajmida qishloq xo'jaligi mahsulotining o'zi yetishtirgan va qayta ishlagan ulushi ko'rsatilgan ma’lumotnomani taqdim etadi.

Qishloq xo'jaligini yuritish uchun egalik qilishga, foydalanishga yoki ijaraga berilgan yer uchastkasi fermer xo'jaliklari uchun yagona yer solig'ining obyekti hisoblanadi. Yer uchastkalarining me’yoriy qiymati esa soliq solinadigan bazadir. Har bir xo'jalik bo'yicha qishloq xo'jalik yerlarining

me’yoriy qiymati O'zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartograflya va davlat kadastr qo'mitasi tomonidan aniqlanadi. Yuqorida bOdirilgan fikrlaming isboti sifatida Toshkent viloyati Qibray tumanida joylashgan uzumchilikka ixtisoslashgan quyidagi fermer xo'jaliklarining 2009-yil uchun yagona yer solig'i hisob-kitobini keltirib o'tamiz^II.

4. 
   jadval
   

Yer uchastkasining me’yoriy qiymati har bir fermer xo'jaligining joylashgan joyi, suv bilan ta’minlanganlik darajasi, bonitet bali kabi
Yagona yer solig‘i hisob-kitobi

T.r.	Fermer xo'jaliklari nomi	0‘lchov birligi	Yer maydoni	1 ga yer maydonining me’yoriy qiymati, m.s	Yer maydonining jami qiymati, m.s	Belgilangan soliq stavkasi, %	Soliq summasi, m.s
1.