A s o s L a r I toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini

Matematik
mantiq 
term inining qo‘llanishi uning zamonaviy mantiq bi­
lan qo‘llaydigan usullariga ko‘ra o‘xshashliklarini bildiradi. 
«Simvolik mantiq» term ini esa zamonaviy mantiqda mantiqiy 
tahlil qilish maqsadida maxsus yaratilgan formallashgan tillar 
qo‘llanishini ko‘rsatadi.
Biz formal mantiqni o‘rganamiz. 
Formal mantiqning o‘rganish
predmetini 
quyidagilar tashkil etadi:
203

---

— tafakkurlash shakllari, ularning tabiati va ularning tuzilmasi 
(strukturasi) bilan bogliq qonuniyatlari;
— fikrlar 
0
‘rtasidagi aloqalarning qonunlari;
— bu qonunlarning buzilishi bilan bog‘liq bo‘lgan xatolar.
Tafakkur va uning xususiyatlari. 
Tafakkur bilishning yuqori
bosqichi ratsional (lotincha ratio - aql) bilish bo‘lib, unda pred- 
met va hodisalarning umumiy, muhim xususiyatlari aniqlanadi, 
ular o‘rtasidagi ichki, zaruriy aloqalar, ya’ni qonuniy bog‘lanishlar 
aks ettiriladi.
Aqliy bilish, tafakkurlash voqelikni abstraktlashgan (mavhum- 
lashgan) va umumlashgan holda aks ettiradi. Tafakkurlash til bi­
lan uzviy aloqada, ya’ni til fikrning voqe bo‘lish shakli hisobla- 
nadi. Sharq mutafakkirlari tilga katta e’tibor berganlar.
Tafakkur (aqliy bilish) hissiy bilish bilan uzviy bogliq. Tafak­
kur yordamida buyum va hodisalarning mohiyatini tushunishga 
erishiladi.
Tafakkur voqelikni umumlashtirib va mavhumlashtirib, 
muayyan mantiqiy shakllarda, ya’ni tushuncha, mulohaza va xu­
losa chiqarish hamda ular o‘rtasidagi aloqalar shaklida aks et- 
tirib, ma’lum mantiqiy qonun-qoidalarni vujudga keltiradiki, 
to‘g‘ri, aniq, izchil, ziddiyatlardan xoli fikrlash ana shu qonun- 
qoidalarga amal qilishni taqozo etadi. Bu qonun-qoidalar amali- 
yotda vujudga kelgan bilimlarni isbotlash yoki rad etish, ularning 
to‘g‘riligi yoki xatoligini tasdiqlash yoxud inkor etishga xizmat 
qiladi.