A s o s L a r I toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini

1 H om idov H. Avesto fayzlari. — Т.: 2001. — 31-b.
299

---

eng muhim tayanch sanalishi lozim, har bir yoshni shunday tar- 
biyalash kerakki, avval o‘qishni, keyin yozishni o‘rganib olgach, 
eng yuqori darajaga ko'tarilsin»1.
Yurtimizda yetishib chiqqan Sharq uyg‘onish davri mutafak- 
kirlari qatorida Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino, Imom Buxoriy, 
Imom Termiziy, Burhoniddin Marg‘inoniy o‘z asarlarida inson, 
uning m a’naviy kamolotida oila va undagi tarbiya, ilm, ma’naviy 
muhitning muhim ahamiyatga egaligini bir necha bor ta’kidlab 
o‘tadilar.
Abu Rayhon Beruniy shaxs tarbiyasida mehnatga alohida 
e’tibor beradi. Uning fikricha hayot va baxtni mexnatsiz tasav­
vur etib bolmaydi, mehnat bilan tarbiyalash — inson hayoti­
ning asosidir. Alloma m a’naviy tarbiyada ilmning rolini birinchi 
o‘ringa olib chiqadi. Am ir Temur va temuriylar davriga oid tarixiy 
manbalar ham oila tarbiyasi jamiyatdagi tarbiya jarayonining eng 
muhim va nozik jihati bolganligini ko‘rsatadi. Sog‘lom avlod 
mamlakat kelajagini ta ’minlovchi asosiy omil ekanligini yaxshi 
anglagan Am ir Temur raiyatning tinch-osuda hayot kechirishini, 
xonadonlarning daxlsizligini, yangi barpo bo‘layotgan oilaning 
har jihatdan benuqson va poklik asosiga qurilishini davlat ahami- 
yatiga molik masala deb qaragan.
Shaxsning m a’nan yetukligi uning oilada topgan tarbiyasiga 
bog‘liqligi xususida XX asr ma’rifatparvarlari ham o‘z asarlari­
da bir necha bor ta’kidlab o‘tganlar. Jumladan, Abdulla Avloniy 
o‘zining «Turkiy guliston yoxud axloq» asarida bola tarbiyasi xu­
susida juda qimmatli m a’lumotlarni keltirib o‘tadi. M uallif bola 
tarbiyasida yashab turgan sharoit, muhit, kishilarning roli katta 
ekanligini ko‘rsatadi va bu sohada oila, maktab sharoitini ham 
nazardan chetda qoldirmaydi. Tarbiya bolaning axloqiga, xulq 
atvoriga kuchli ta’sir etishini e’tirof etadi va ota-onalarni o‘z bo- 
lalari tarbiyasida mas’ul ekanligini e’tirof etadi. Uning fikricha, 
sog‘lom fikr, yaxshi axloq, ilm-ma’rifatga ega bo‘lish uchun badan 
tarbiyasi muhim ahamiyatga ega. Xususan, sog‘lom badanga ega