A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

O`simliklarni oziqlantirish. O`simliklarda murakkab biokimyoviy va
fiziologik jaryonlar kechadi. Xujayra asosan oqsil, ugleroddan, yog`simon
moddalardan tashkil topgan. Oqsil-uglerod, kislorod, vodorod, azot, fosfor,
oltingugurt, temir va boshqa elementlardan tashkil topgan. Bundan tashqari,
o`simliklarda kichik miqdorda bor, marganets, mis, rux, yod va ba`zi boshqa
O`simliklar o`rtacha (o`simlik quruq massasi og`irligining foizlarda) uglerod
-45, kislorod -42, vodorod -6,5, azot- 1,5, boshqa moddalar (fosfor, kaliy, kal`tsiy,
magniy, temir va boshqa) 560 miqdorlarda mavjuddir.
O`simlik barcha oziq elementlarni tuproq va havodan oladi. Asosiylariazot, fosfor, kaliy, kal`tsiy tuproqda katta miqdorda mavjud bo`lsa ham, ko`pincha
o`simlik uchun yaroqsiz shakldadir. Shuning uchun, mavjud unumdorlikni
samarali unumdorlikka aylantirish sharoitlarni yaratishga, tez ta`sir qiluvchi
omillar – o`g`itlar (organik va mineralni qo`llashga to`g`ri keladi). Bu o`simlikni
o`stirishda muhim agrotexnik usullardan biridir.
Mineral o`g`itlar. Manzarali bog`dorchilik bo`yicha ilmiy – izlanishlar va
amaliyotlar shuni ko`rsatadiki, o`simliklar unumdorligining yuqori darajasiga va
mineral o`g`itlarni keng qo`llaganda erishiladi. Keng ma`noda “o`g`it” nomi bilan
mineral, organik moddalar va tuproq xususiyatini hamda o`simlikni oziqlantirish
shartlarini yaxshilash uchun amalda ishlatiluvchi materiallar tushuniladi.
Mineral o`g`itlar o`simliklar hosildorligining miqdori va sifatiga ijlbiy ta`sir
ko`rsatibgina qolmaydi, u keyin o`suvchi o`simliklarga ham yaxshi ta`sir
ko`rsatadi.
Azotli o`g`itlar. Mamlakatimizning ko`pgina tabiiy-iqtisodiy zonalarning
barcha qishloq xo`jalik ekinlarining hosilini oshirishda muhim rol` o`ynaydi. Azot
oqsillar sintezi uchun – har qanday organizm hayot faoliyati asosi uchun
qo`llaniladi. O`sish va rivojlanish, yangi barglar, ildiz, gullar, mevalar va boshqa
organlar hosil bo`lishi o`simlikka azotning etarli solinganiga bog`liqdir.
Azot taqchilligida o`simliklar uchun quyidagi belgilar kuzatiladi: nozik tupli,
qichqa, ingichka novdalar, rivojlanishning boshida sariq-yashil rangli va oxirida
sariq yoki qizg`ish rangli mayda barglar. Barglarning sarg`ayishi qari barglardan
boshlanadi. Muddatidan ilgari barg to`kilishi kuzatiladi, natijada gullar
sekinlashadi va o`simlikni tashqi ko`rinishi o`zgaradi.