A. P. R im k ev ic h

X  bob. 
0 ‘zgarmas  tok qonunlari
3 6 .  T ok   kuchi.  Q arsh ilik .  0 ‘tk azgich lar  k etm a -k et  va 
parallel  ulangan  zanjirning  bir  qism i  uchun  C m   qonuni
753. 
SigMmi  100  p F  boMgan  k o n d e n sa to r 0,5  s vaqt  ichida 
500 V gacha zaryadlandi.  Z aryad to k  kuchining o ‘rtacha qiym ati 
q a n c h a ?
107

---

754.  T o k   kuchi  32  цА b o ig a n d a   1  ns v aq t  ic h id a   o ‘tk az- 
g ich n in g   k o ‘n d a la n g   k esim id an   q a n c h a   e le k tro n   o ‘tad i?
755.  T o k   kuchi  10  A  b o ig a n d a   kesim i  5  m m
2
  b o ig a n  
sim d a  ele k tro n la rn in g   tartib li  h a ra k a tin in g   tezligini  to p in g . 
0 ‘tk azu v c h an lik  e le k tro n la rin in g   kon sen tratsiy asi  5 - 10
28
  n r 8.
756.  H a r  b ir  a to m g a   b itta d a n   o lk a z u v c h a n lik   elek tro n i 
to ‘g ‘ri  keladi  d eb  hisoblab,  to k   kuchi  50 A b o ig a n d a  e le k tro n ­
larn in g   kesim i  25  m m
2
 b o ig a n   m is  sim dagi  b a ta rtib   h a ra k a t­
lan ish   tezlig in i  to p in g .
75 7 .  Q arshiligi  84 
£2 
b o ig a n   re o sta tn in g  c h u lg ‘am i  k o ‘n - 
d alan g   kesim   yuzi 
1
  m m
2
  b o ig a n   nik elin   sim d an   qilingan. 
S hu  sim n in g   uzun lig in i  aniqlang.
758.  A gar  o lk a z g ic h n i  (izolatsiyasiz)  ikki  b u klasak  va 
eshsak,  qarshiligi  n e c h a  m a rta   o ‘zgaradi?
75 9 .  C h i z g lc h  (yaxshisi  sh tan g en sirk u l)  d a n   fo y d alan ib , 
reostat yasalgan sim  m aterialining solishtirm a qarshiligini toping. 
S ilin d r asosga  o ‘ralgan ju d a   y o ‘g ‘o n   sim li  kichik  o m li  reostat 
oling.
760.  Bir g ‘altak ingichka ju d a  yupqa  lak izolatsiyali  m is sim 
bor.  T aro zi  va  o m m e tr  y o rd a m id a   sim n in g   uzunligi  va  k o ‘n - 
d alan g   kesim   yuzi  q a n d a y   to p ila d i?   Im k o n i  b o l s a ,   bu  ishni 
a m ald a  qilib  k o ‘ring.
7 6 1 .  a)  30  £2,  5  A ;  b )  2000  £2,  0 ,2   A  d e b   yo zilg an  
p o ten sio m etm i 220 V kuchlanishli ta rm o q q a ulash m u m k in m i?
762.  12  m V  k u c h la n ish   b erilg an   uzunligi  10  m   va  kesim i 
2
  m m
2
  b o ig a n   p o l a t   sim dagi  to k   k u ch in i  to p in g .
763.  K esim i  1,4  m m
2
  b o ig a n   a lu m in iy   o lk a z g ic h d a g i 
m ay d o n   k u ch lan g a n lig in i  top in g .  T o k   k u ch i  1  A.
764.  S pirali  o c h iq   b o i g a n   e le k tr  plitkaga  suv  solingan 
ch o y n a k   q o ‘yilgan.  Suv  q ay n a y o tg a n d a   to sh ib ,  sp iraln in g   b ir 
qism iga  t o ‘kildi.  B u n d a  sp iraln in g  suv  to ‘k ilm a g an  q ism in in g  
c h o ‘g ‘lanish  darajasi  q a n d a y   o ‘zgaradi?
765.  V olfram   to lali  la m p a n i  y o q ish   paytidagi  to k   kuchi 
u n in g   ish   h o la tid a g i  to k   k u c h id a n   n e c h a   m a r ta   k a tta ?  
C n o ‘g 1 an ish   te m p e ra tu ra si  2400°  С   ga  yaqin.
766.  M is  sim d an   q ilin g an   e le k tro m a g n it  c h u lg ‘a m in in g  
qarshiligi  20°  С   d a  2  £2 ed i,  u z o q   m u d d a t  ish lag an d a n   s o ‘ng
2,4  £2 ga te n g   b o i i b   qoldi.  B u n d a  c h u lg ‘a m   q a n d a y  te m p e ra - 
tu ra g a c h a  qizigan?
108

---

и,  V
4
8
О 
0,1 
0,2 
0,3 
х,  m
102-  rasm .
L 0 -J
103-  rasm .
767.  102-  ra sm d a  k e tm a -k e t  u lan g an   b ir  xil  uzunlikdagi 
u c h ta   o ‘tk azg ic h d a  k u ch lan ish   tu sh ish i  grafigi  keltirilgan.  Bu 
o ‘tk az g ic h la m in g   qarsh ilik lari  nisbati  q an d a y ?
768.  Z a n jir k etm a-k et  ulangan u c h ta  sim dan  iborat b o ‘lib, 
24  V  k u ch lan ish li  m an b ag a  ulan g an .  B irinchi  o ‘tk azg ic h n in g  
qarshiligi  4  £2,  ikkin ch isin ik i 
6
  £2,  u c h in c h i  o ‘tkazg ich   u ch la- 
ridagi  k uchlanish  4 V.  Z anjirdagi  to k  k u ch in i,  u ch in ch i  o ‘tk az- 
g ic h n in g   qarshiligini  va  b irin c h i  h a m d a   ik k in ch i  o ‘tkazgich 
u c h larid ag i  k u c h la n ish la rn i  to p in g .
769.  120  V  k u ch lan ish g a  m o ‘ljallangan  qarshiligi  240  £2 
boMgan  e le k tr  la m p a n i  220  V  k u ch lan ish li  ta rm o q q a   ulash 
lozim .  B uning u c h u n  kesim i 0,55  m m
2
 b o ‘lgan nixrom  o ‘tk az- 
g ic h d a n   n e c h a   m e tr o lib ,  lam p o ch k a g a  k e tm a -k e t qilib  ulash 
kerak?
77 0 .  30  V  k u ch lan ish g a  m o lja lla n g a n   qarshiligi  20  £2 
b o ‘lgan  q izd irg ich   sp iraln i  45  V  k u ch lan ish li  m an b ag a  ulash 
lozim .  Q u y id ag ilar  y ozilgan  u c h ta   re o stat  bor:  a) 
6
  £2;  2  A;
b)  30  £2,  4  A;  d)  800  £2,  0 ,6   A.  Bu  re o s ta tla rd a n   qaysi 
b irin i  olish   lozim ?
771.  K abel  h a r   b irin in g   kesim i  0,6  m m
2
  d a n   b o ‘lgan 
ikkita  p o ‘lat  to la d a n   va  h a r  b irin in g   kesim i  0,85  m m
2
  d an  
boMgan to ‘rtta   m is to la d a n   ib o rat.  T o k   k u ch i  0,1  A boM ganda 
k ab eln in g   h a r   b ir  k ilo m e trid ag i  k u c h la n ish   tushuvi  q an d a y  
boM adi?
772.  C h o ‘n ta k   fo n ari  lam p o c h k a sin in g   qarshiligini  a n iq - 
layotgan o ‘quvchi xato qilib  103-  rasm da k o ‘rsatilgandek zanjir 
tu z d i.  Z a n jir n in g   ish   re jim in i  ta v s ifla n g   v a  m a n b a n in g  
q u tb larid ag i  k u ch lan ish   2  V  boMsa,  a sb o b larn in g   tax m in iy  
k o ‘rsatish in i  ayting.
109

---

773.  M ak tab   g alv an o m e trid a  asb o b n in g   qarshiligi  385  Q. 
va strelkani  b ir b o ‘lim ga o g ‘dirish  u c h u n   kerak boM adigan  to k  
kuchi  3,8  •  10
" 5
 A /b o ‘l.  k o ‘rsatilgan.  S hkala  10 ta  boMimga ega. 
A sbobni  oMchash chegarasi  3 va  10 A  a m p e rm e tr qilish  u c h u n  
u lan g an   ikki  sh u n tn in g   qarshiligi  q an d a y ?
7 7 4 .  M ak tab   g a lv a n o m e trid a   (v o ltm e trid a )  asb o b n in g  
qarshiligi  2,3 
£2
  va  strelka  b ir  boMimga  o g ‘ishi  u c h u n   kerak 
boM adigan k uchlanish  1,4  •  10
~5
 V/boM.  k o ‘rsatilgan.  S hkala  10 
boMimga  ega.  A sb o b d an   oM chash  chegarasi  5V,  15V  boMgan 
v o l t m e tr   s if a t id a   f o y d a la n is h   u c h u n   u n g a   u la n a d i g a n  
q o ‘sh im c h a   re z isto m in g   qarshiligi  q an d a y   boMishi  lozim ?
775.  G a lv a n o m e tr 200 
£2
 qarsh ilik k a ega boMib, to k  kuchi 
100 pA  boMganda strelka shkalaning oxirigacha ogbadi. Asbobdan 
v o ltm e tr   sifa tid a   fo y d a la n ish   u c h u n   q a n d a y   q o ‘s h im c h a  
q arsh ilik   ulash  lozim ?  Bu  g a lv a n o m e trd a n   10  m A   g ac h a  to k  
k u ch in i oM chaydigan  m illia m p e rm e tr qilib foydalanish  u c h u n  
u n g a   q an d a y   sh u n t  ulash   lozim ?
776.  H a r biri 
6
  k£2 d a n  boMgan  u c h ta   re zisto rd an   q an d a y  
q arsh ilik lar  olish   m u m k in ?
777.  K e tm a -k e t ulan g an   oM kazgichlardan birin in g  q arsh i­
ligi  b o sh q a  oM kazgichning  q arsh ilig id an   n  m a rta   katta.  A gar 
m a n a   sh u   oM kazgichlar  parallel  u lan sa,  zanjirdagi  to k   kuchi 
n e c h a   m artag a  o ‘zgaradi  (k u c h la n ish n i  d o im iy   d eb  oling)?
778.  3 V kuchlan ish g a va 0,3  A to k  kuchiga  moM jallangan 
t o ‘rtta  la m p o c h k a n i  parallel  u lab ,  5,4  V k u ch lan ish li  ta rm o q - 
d a n   t a ’m in lash   u c h u n   lam p o ch k a la rg a  q a n d a y   q o ‘sh im c h a  
q arsh ilik n i  k e tm a -k e t  ulash   lozim ?  A gar  la m p o c h k a la rd a n  
b i r o r t a s i   o ‘c h i r i b   q o ‘y ils a ,  b o s h q a   la m p o c h k a l a r n i n g  
ravshanligi  q a n d a y   o ‘zgaradi?
779.  A gar  1 0 4 - д  ra sm d a  k o ‘rsatilgan  sx em ad a n   1 0 4 - Z) 
rasm da k o ‘rsatilgan sxem aga oMilsa, a m p e rm e tm in g  k o ‘rsatishi 
q a n d a y   o ‘zgaradi?  K u c h la n ish   o ‘zgarm as.
780.  U c h ta   b ir  xil  la m p o c h k a   105-  ra sm d a  k o ‘rsatilgan 
sxem a b o ‘yicha ulangan. Agar lam pochkalam i bitta lam pochkaga 
m oM jallangan  kuch lan ish li zanjirga  u lan sa,  u la r q a n d a y  y o n a - 
di?  L am p o c h k alar n av b a tm a -n av b a t  o ‘chirilsa,  h a r qaysi  1am- 
pochkaning ravshanligi q anday o ‘zgaradi? Q isqa tutashtirganda- 
ch i?  Im k o n i  boMsa,  jav o b in g izn i  ta jrib a d a   tek sh irib   k o ‘ring.
110

---

1 0 4 -   r a s m .  
1 0 5 -   r a s m .