A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

7.26-rasm
Parchin mixni GOST 10299-80 da ko‘rsatilgan o‘lchamlarda, ba’zi 
hollarda sterjenning diametriga nisbatan olingan taxminiy o ‘lchamlarda 
chizish mumkin (7.27-rasm, 
a, b,
v, 
g).
Parchin mixlar standartlashtirilgan 
bo‘lib, qalpog‘ining shakli, o‘lchami va vazifasiga ko‘raturlargabo‘linadi.
163

---

а ± 4 5 ° ; 60°; 7 5 ° ; 90°
a) 
b) 
у) 
g)
7.27-rasm
Parchin mix diametri biriktiriladigan detal (list) qalinligiga muvofiq 
tanlanadi: 
d=S+(6....
8 
mm ),
<5-list qalinligi, parchin mixning uzunligi: 
L=2S+\,5d)
olinadi.
Parchin mixning parametrlari to‘g ‘risidagi m a’lumotlar chizmada 
quyidagi tartibda belgilanadi. Dastlab, «
Parchin mix»
so‘zi, parchin mix 
diametri 
(d),
parchin mix uzunligi (
L
), materiallaming guruh raqami 
(00 guruh ko ‘rsatilmaydi), materialning markasi (00 guruh uchun 
ko‘rsatilmaydi), standart nomeri. Masalan, diametri 
d=
10 mm, uzunligi 
L=
25 mm bo‘lgan 00 guruh materialidan qoplamsiz ishlangan parchin 
mixning shartli belgilanishi quyidagicha bo‘ladi: 
Parchin mix
10x25 GOST 
10299-80. Agar ushbu parchin mix guruhining shartli belgisi 38, markasi 
М3 boTgan misdan ishlangan va II guruh bo‘yicha qoplangan bo‘Isa, u 
quyidagicha belgilanadi: 
Parchin mix
10x25.38.M3.II GOST 10299-80. 
Materialining shartli belgisi, shuningdek, qoplamning turi va shartli belgisi 
hamda shu qoplamning qalinligi GOST 10304-80 ga muvofiq bajariladi.
Parchin m ixli birikm alam ing turlari va uning chizilishi.
Parchin 
mixlar chokda bir yoki bir nechta (besh qatorgacha) qator boTishi mumkin. 
Parchin choklar parchin mixlaming o ‘zaro joylashishiga qarab, 
shaxmat
tartibli
va 
parallel choklarga
boTinadi. Birikuvchi detal (list)laming bir- 
biriga nisbatan о‘zaro joylashishiga qarab parchin mixli birikmalar: 
ustma-
ust
(7.28-rasm, 
a,
v) va 
uchma-uch birikmalarga
(7.28-rasm, 
b)
bo‘linadi. 
Uchma-uch choklarga bir yoki ikki tomonlama tagliklar qo‘yiladi. 
Kesuvchi tekislik parchin mix o ‘qi orqali o‘tsa, ular qirqimda kesmasdan, 
ya’ni shtrixovkalanmasdan ko‘rsatiladi.
164

---

7.28-rasm, 
a
da bir qatorli chok, 
b
da ikki qatorli parallel chok, v da 
ikki qatorli shaxmat tartibli chokning yaqqol tasvirlari keltirilgan.
7.29-rasmda 
mustahkam-zich
parchin mixli birikmalarning formulalari 
hisob-kitobi berilgan. Bu yerda <5 - biriktiriluvchi detallaming qalinligi, 
t
- bir qatordagi ikki qo‘shni parchin mix o‘qlari orasidagi masofa, /; -
list chetidan parchin mix qatorigacha bo‘lgan masofa, 
d
- parchin mix 
diametri, 
d} -
biriktiriladigan detalda parchin mix uchun ochilgan teshik 
diametri, 
L
- o‘matilmagan (parchinlanmagan) parchin mix uzunligi, 
I -
parchin chok qatorlari orasidagi masofa.
Shuningdek, parchin mixlaming quyidagi shartli tasvirlari mavjud: 
yarim yumaloq qalpoqli parchin mix bilan hosil qilingan chok (7.30-rasm,
a),
ichi kovak silindrik parchin mix (piston) bilan hosil qilingan chok 
(7.30-rasm, 
b),
yashirin qalpoqli parchin mix bilan hosil qilingan chok 
(7.30-rasm, 
c),
bir uchi yarim yashirin, ikkinchi uchi yashirin kallakli 
parchin mix bilan hosil qilingan chok (7.30-rasm, 
d),
maxsus parchin mix 
bilan hosil qilingan choklar (7.30-rasm, 
e,f).
Yumshoq materiallar (teri, karton, plastmassa)dan tayyorlangan 
detallarni biriktirishda yuqori mustahkamlik talab qilinmaganda ular ichi 
kovak parchin mixlar yordamida biriktiriladi (7.30-rasm, 
b).
Parchin mixlaming faqat joylashishini ko‘rsatish zarur bo‘lsa, u holda 
parchin mixlar kallagi o‘mida kalta qilib o ‘zaro kesishuvchi o ‘q chiziqlari 
chiziladi (7.31-rasm). Yig‘ish chizmasida bir xildagi parchin mixlar orqali 
hosil qilingan parchin choklar mavjud bo‘lsa, u shartli tasvirlanadi (7.32- 
rasm).
165

---

A -A