A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

Choklarning shartli у ordamchi belgilari. 
Chokkateti belgisi ingichka 
chiziq bilan chizilib, balandligi chok belgisidagi sonlaming balandligiga 
teng bo‘ladi. Payvand birikma choklarini belgilash uchun qo‘llaniladigan 
yordamchi belgilar 7.2-jadvalda ko‘rsatilgan.
7.2-jadval
Yor­
damchi
belgi
Yordamchi belgining mazmuni
Yordamchi belgining 
chetga chiqish chizig‘i 
tokchasiga nisbatan 
joylashishi
Old to- 
monda
O rq a to- 
m onda
О
Chokning kuchaytirgichi olib 
tashlansin
О
/ ~
ID
\
Chokning bo‘rtma va notekis joy- 
lari asosiy metallga ravon o ‘tadi- 
gan qilib ishlansin
y r r \
1
Montaj qilish davrida choklansin
Л
X
Zanjirsimon joylashgan uzuq-uzuq 
yoki nuqtaviy chok
/
/
г
Z
Shaxmat tartibida joylashgan 
uzuq-uzuq va nuqtaviy chok
z
г
О
Perimetri bo‘ylab yopiq bo‘lgan 
chok
A
=1
Yopiq bo‘lmagan chiziq bo‘yicha 
joylashgan chok
In
\
152

---

Payvand choklarning shartli belgilanishiga misollar.
Chok yuza- 
sining g ‘adir-budurlik belgisi chokning shartli belgisidan keyin chetga 
chiqarish chizig‘ining ustiga yoki ostiga qo‘yiladi. Kerak bo‘lgan taqdirda 
choklar jadvalda yoki chizmaning texnik talablarida ko‘rsatiladi. Masalan, 
payvand chokning g ‘adir-budurligi 
Ra
1,25.
Agar buyum chizmasiga 3,5 mm shriftda o ‘lchamlar qo‘yilgan bo‘lsa, 
chokning belgilanishidagi harf va belgilar 5 mm shriftda bajarilishi tavsiya 
qilinadi. 7.20-rasm, 
a
da chetlari qirqilmagan, shaxmat tartibidagi ikki 
tomonlama uzuq-uzuq holatdagi, yopiq chiziq bo‘yicha elektr yoyi bilan 
qo‘ Ida (РЭ) bajarilgan tavrli payvand chokning (T) belgilanishi ко ‘rsatilgan. 
Unda chok kateti 6 mm, qizdiriladigan maydoni 50 mm, qadami 100 mm 
(qisqartirishlarsiz to‘liq belgilash). Shuningdek, standartda payvandning 
bajarilish usulini ko‘rsatmasdan chokni belgilashga ham ruxsat beriladi 
(7.20-rasm, 
b).
Yoki payvand chokni 7.20-rasm, 
v
dagi kabi belgilash ham 
mumkin.
Chizmada bir necha xil choklar tasvirlangan bo‘Isa, u holda, shartli 
belgi faqat bitta chok tasviriga qo‘yiladi, qolgan bir xildagi choklar 
tasviridan tokchali chetga chiqarish chiziqlari o'tkaziladi. Bunda bir 
xil bo‘lgan hamma choklar uchun bitta tartib raqami belgilanadi va u
7.21-rasmdagidek bo‘ladi.
i ♦ 
П Г Г