A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

1. Ishlab chiqarish buyumlari va konstruktorlik hujjatlari.
Detal yuzalarining g ‘adir-budurligi
Buyum lar va ularning turlari. 
M ashinasozlik sanoatida barcha 
buyum lar GO ST 2.101-68ga m uvofiq ikki guruhga -
asosiy ishlab
chiqarish buyumlari vayordam chi islab chiqarish buyumlariga
bo‘linadi.
A sosiy ishlab chiqarish buyum lariga
xalq x o ‘jalig ig a yetkazib 
berish uchun m o ‘ljallangan buyum lar kiradi. M asalan, zavod 
traktor
va 
seyalkalar
ishlab chiqarsa, bu buyum lar zavod uchun asosiy ishlab 
chiqarish buyumlari hisoblanadi.
Yordamchi ishlab chiqarish buyum lariga
asosiy ishlab chiqarish 
buyum lari ishlab chiqarishda faqat korxona ehtiyoji uchun ishlab 
chiqariladigan buyumlar kiradi. Masalan, traktor seyalka tayyorlash uchun 
turli moslamalar, shtamp, qirqish asboblari, о ‘Ichash asboblari.
Buyumlar quyidagi turlarga b o ‘linadi:
1. D etal -
bir xil nomli material va markadan yig‘ish operatsiyalaridan 
foydalanmasdan tayyorlangan buyum: Masalan, 
val, porshen, shatun, bolt,
gayka.
D etallam ing m a’lum m aqsad uchun belgilangan qism lari 
detal
elementlari
deyiladi: 
faska, arlkga, rezba, shlitsa.
2. Yig'ma birikmalar -
tarkibiy qismlari yig‘ish operatsiyalari bilan 
biriktirilgan buyumlardir. Masalan, 
avtomobil, stanok, kran, ventil, traktor.
Yig‘ma birliklarga quyidagi buyumlami kiritish mumkin:
a) 
korxonada yig 'ish uchun tarkibiy qism larda ajratib upakovka
qilingan buyumlar: ekskovator, p o 'lat konstm ksiyali ко ‘priklar, minorali
kranlar;
h) boshqa y ig ‘та birlikka о ‘rnatiladigan umumiy vazifani bajaruvchi
detallar to ‘plam idan iborat bo ‘Igan buyumlar: avtom obillarning elektr
jihozlari, yonilg ‘i bilan ta ’minlash sistemasi.
3. K om pleks -
ikki va undan o rtiq m axsuslashtirilgan buyum lar 
tayyorlovchi korxonada y ig ‘ilm agan, amm o o ‘zaro bir-biriga b og‘liq
9

---

vazifalarn i bajarish i k o ‘zda tu tilg an buyum . M asalan, 
parm alash
ustanovkalari, paxta terish mashinalari.
4. K om plekt
- um umiy vazifaga ega b o ‘lgan y ig ‘ish operatsiyalari 
bilan biriktirilmagan buyumlar. Masalan, 
о ‘Ichash apparatlari kompleksi,
ehtiyoj qismlar kompleksi.