A n V a r c h o r iy e V

mavjudot jon, qalb va tanadan iborat. Inson joni o'ziga bog'liq
emas, chunki u Xudo tomonidan in’om etiladi, hamisha yax­
shilik va haqiqat tomon intiladi. Qalb kishining o'z «Men»idir
va insonda individuallik boshlanayotganligidan dalolat beradi. Ori-
genning tushuntirishicha, xuddi o'sha qalb, yaxshilik va yomon-
likni tanlab oladi. O'z tabiatiga ko'ra, u hamisha jon oldida,
tana esa —
qalb oldida qarzdordir. Lekin qalb o'zida ikki qutbni
(yaxshilikni ham yomonlikni ham qabul qila olgani uchun)
mujassamlashtirgani uchun uning pastki qismi ba’zan yuqoriga
chiqib oladi va insonda turli havas, ishtiyoqlami uyg'otadi. Bunday
holat inson odatiga aylangunga qadar u gunohkor mavjudot
bo'lib qoladi, yaratuvchi tomonidan yaratilgan tabiatning tar-
tib-intizomiga amal qiladi. Shunda oliy qashshoqlikka bo'ysunadi.
Xuddi shunday yo'l bilan olamga yomonlik kirib oladi.
Shunday qilib, yomonlik Xudodan ham, tabiatdan ham kelib
chiqmaydi, tanada ham paydo bo'lmaydi, balki u insonning
o'zida hosil bo'ladi. Origenning fikriga asosan, yomonlik Xudo
tomonidan insonga in’om etilgan erkinlikning suiste’mol qilini-
shi tufayli vujudga keladi. Shuning uchun o'rta asr xristian
falsafasi inson erki bilan bog'liq bo'lgan muammolarni
o'rganishni birinchi o'ringa qo'ydi. Boshqacha qilib aytganimiz-
X ristian ilo h iy o tch isi, faylasufi O rig en m ilo d n in g 184-yilida A leksandriyada 
tu g ‘ilgan. 
Ilk p a tristik a n a m o y o n d a si q a d im g i z a m o n y u n o n falsafasi, ay n iq sa 
P la to n falsafasini h a r to m o n la m a o ‘rgangan. 2 1 7 -y ild a n e ’tib o ra n A lek san d riy a- 
dagi x ristian m ak tab ig a ra h b arlik q ilgan. 231-y ild a A lek san d riy a ch erk o v in in g q a ttiq
ta n q id ig a g irifto r b o 'lg a n va o ‘z in in g o ‘q itu v c h ilik fa o liy atin i F a las tin d a d av o m
e ttirg an . X ristian lik g ‘oya!ariga q a rsh i, d e g an s h u b h a bilan q a m o q q a o lin g an va 
2 5 4 -y ild a vafot etgan. 
U n in g d in iy , falsafiy q a rash la ri «Bibliya» m atn i ta n q id
etilg an m a ’ru z a la rid a b ay o n qilin g an .

---