A n V a r c h o r iy e V

formatsiya (formatsion yondashuv), materializm yoki idealizm,
sinfiylik yoki partiyaviylik, G‘arb yoki Sharq falsafasi orasiga qat’iy
bir chegara qo‘yish nuqtayi nazaridan emas, balki har bir xalq,
har bir millatning jahon sivilizatsiyasiga qo‘shgan hissasi (sivili-
zatsion yondashuv), umuminsoniy madaniyat, umuminsoniy qad-
riyatlar chig‘irig‘idan o‘tkazib tahlil qilishga harakat qilindi.
Inson to‘g‘risidagi dastlabki falsafiy fikrlar Sharq mamlakat­
larida vujudga kelganligi tarixiy haqiqatdir. 0 ‘sha Sharq mamlakat­
larida shakllangan inson falsafasi o‘z qobig‘iga o'ralib qolgani yo‘q,
1 
K a r i m o v I . A .
Y an g ich a fikrlash va ish lash - d av r talabi. 5-jild. T o s h k e n t, 
1997, 
120-bet.

---

balki umuminsoniy madaniyat mulkiga aylangani ham rost. U
jahon xalqlari, ayniqsa, G‘arb mamlakatlari xalqlari madaniyatiga
o‘z ta’sirini o‘tkazdi. Xususan, Eron va Turon zaminida shakllan-
gan zardushtiylik, moniylik va mazdakizm qadimgi Yunon fayla-
suflarining inson to‘g‘risidagi qarashlariga o‘z ta’sirini o'tkazdi.
O'z navbatida, Sharqda vujudga kelgan inson falsafasi G‘arbda
yangicha mazmun, yangicha shaklga kirganligi va yana Sharqqa
qaytganligi ham rost. Lekin G'arbning ayrim tadqiqotchilari ush-
bu haqiqatni tan olmadilar. Aniqroq qilib aytganda, bunday ta-
rixiy haqiqatni e’tirof etgilari kelmadi. Aksincha, Sharq xalqlari
azaldan qoloq bo'lgan, deb butun dunyoga ayuhannos soldilar.
Sharq faylasuflarining inson to‘g‘risidagi fikr-mulohazalarini kam-
sitish, unga past nazar bilan qarash tendensiyasi kuchayib ketdi.
Bunday kalondimog‘liklar, biryoqlamaliklar G'arbda yevropotsen-