A n V a r c h o r iy e V

lar. Platon o'zining «Davlat» nomli asarida yozganidek, «Har
bir kishi o'z ehtiyojini o'zi qondira olmaydi, chunki u ko'p
Платон.
Сочинения. В трёх томах. Том 3, часть 1. М., 1971, 515-bet.

---

narsaga ehtiyoj sezadi»1. Shuning uchun insonga davlat va ijti­
moiy aloqadorlikning qandaydir bir shakli zarurdir.
Ijtimoiy turmush har bir kishiga bajarishi zarur konkret
talablar qo‘ydi. Bunday talablami bajarish uchun insonga ma’lum
ijtimoiy fazilatlar, xislatlar lozim bo'ladi. Platonning
ta’kidlashicha, insonga kerak bo'ladigan o'sha fazilatlar, xislatlar
tug'ma bo'lmaydi, balki ular o'qitish, tarbiya qilish yordamida
hosil qilinadi. Insonning ijtimoiy fazilatlari va xislatlari, uning
jamiyatdagi o'rni haqida fikr yuritgan mutafakkir, mehnat taqsi-
moti, odamlarning mehnatga ishtiroki haqida ham bir qator
fikr-mulohazalarni o'rtaga tashlaydi. U jamiyat a’zolarini mehnat-
dagi ishtirokiga qarab, bir necha toifalarga bo'ldi. Uning tushun­
tirishicha, har bir toifaning jamiyatda bajarishi lozim bo'lgan
o'ziga xos vazifasi mavjud bo'lmog'i darkor. Xuddi shuning uchun
ham, tengsizlik har qanday davlat tuzumining asosiy tamoyili
bo'lishi lozim ekanligini e’lon qiladi.
Platon odamlarni uchta katta toifaga bo'lgan. Birinchi toifada-
gi kishilarni aqlli kishilar, ikkinchi toifadagilarni his-hayajonga
beriluvchilar, uchinchi toifaga mansub odamlarni esa dohiylar-
ga, yo'lboshchilarga sajda qiluvchilar, deb atagan. Odamlarning
jonida ana shu uch toifaning qaysi xislatlari ko'p bo'lsa, o'shanga
qarab shu uch toifaning biriga mansub bo'ladi, deb tushuntir-
gan.
Birinchi toifaga mansub kishilar faoliyatida hamisha aql-za-