A n V a r c h o r iy e V

lizm egallaydi. Uning fikriga ko'ra, axloqsizlik haqiqatni bilmas-
likdir. Agar inson nima yaxshi, nima yomonligini bilsa, yomon-
likka qo'l urmaydi. Insondagi yomonliklar bilimsizlikning nati-
jasidir. Hech kim o'z ixtiyori bilan hech qachon xatoga yo'l
qo'ymaydi. Axloqiy nopokliklaming ildizi bilimsizlikka borib
taqalar ekan, demak, bilim axloqiy kamolotning negizidir.
Shuning uchun mustahkam bilimga ega bo'lish, Sokratning tu­
shuntirishicha, yaxshilik tomon borish, insonni, albatta, baxtga
olib boradi. J.
Shunday qilib, Sokrat falsafasining markazida inson hayoti,

---

uning jamiyatdagi o‘rni, odamlar farovonligini ta’minlovchi
adolatli tuzumni barpo etish muammolari turardi. U odamlarni
ma’rifatli qilish orqali chinakam axloqiy kamolotga erishish
mumkin, deb hisoblardi. Afsuski, butun umrini bilim, ziyo
orqali odamlarni ezgulikka, halollik va insofga chorlagan mash-
hur yunon faylasufi Sokratning o‘zi qadimgi zamonda yaxshilik
bilan baxt orasida uyg‘unlashuv yo‘q ekanligiga guvoh bo‘ldi.
Eramizdan awalgi 399-yilda yetmish yoshli mutafakkirni xudo
bilan hisoblashmaslikda, qandaydir yangi xudoni joriy etmoq-
chi ekanlikda va o‘zining bunday qarashlari bilan minglab yosh-
larni o‘z ota-onalari gaplariga quloq solmaydigan qilib
qo'yganlikda ayblashdi va odamlar axloqini «buzgani» uchun
o‘lim jazosiga hukm qilishdi. Lekin Sokrat o‘z e’tiqodidan qayt-
madi. Faqat ezgulikka intilgan inson baxtli bo'ladi, degan fikriga
hech qanday o‘zgartirish kiritmasdan zahar ichib, dunyodan
ko‘z yumdi.
Sokratning inson to‘g‘risidagi qarashlari uning shogirdi Pla­
ton (Aflotun, eramizdan awalgi 427—347-yillarda yashagan)