A n V a r c h o r iy e V

A ziziddin N asafiyn ing ta ’kidlashicha, barkam ol inson b o'lm oq
u ch un u, eng a w a lo , o 'z in i o 'z i tan ishi zarurdir. Inson q a­
ch o n o 'zin i o 'zi tan isa, o 'sh a n d a u yuksak axloqqa erishadi.
O 'zin i anglam agan kishi u m u m an h ech narsani anglam aydi.
O 'zin in g avval—oxirini bilib olgan od am b o sh q a la m in g avval—
ox irin i, keyingi h olatlarini bilib olish ga q odir b o'lad i. U n in g
fikriga m uvofiq, barkam ol in son od am d eb n o m lan u vch i tirik
m avjudotning q a y m o g 'i, olam d ag i barcha tirik m axlu qotlarnin g

---

eng buyugi, koinotning oliy mevasidir. T a ’kidlash joizki
«barkamol inson» («komil inson») tushunchasi musulmon fal­
safasida birinchilardan bo'lib Muhyiddin Arabiy tomonidan il­
miy muomalaga kiritilgan. Uning e’tirof etishicha, barkamol in­
son Muhammad Payg'ambar timsolida o'z ifodasini topgan.
Aziziddin Nasafiyning fikriga ko'ra, «Yaxshi so'z, yaxshi fe’l,
yaxshi axloq va maorif»ni o'zida mujassamlashtirgan har qanday
kishini barkamol inson deyish mumkin1. Barkamol inson uchun
xalqqa naf keltirish, birovlaming mushkulini yengillashtirishdan
boshqa muddao yo'q. Barkamol insonning butun sa’y-harakati
halollikka, rostgo'ylikka, ezgulikka qaratilgan bo'ladi. Odamlarni
bir-biriga mehribon bo'lishga, bir-biriga ozor bermaslikka, bir-
birlariga hamdard bo'lishga, bir-birlariga suyanishga chorlaydi.
Aziziddin Nasafiyning tushuntirishicha, barkamol inson
boshqalardan g'ayb olamidan keladigan barcha yaxshilig-u yomon-
liklami zukkolik ila bilib olish qobiliyati bilan ajralib turadi. Boshqa-
charoq aytganda, g'ayb olamida mavjud bo'ladigan barcha