A n V a r c h o r iy e V

d avom etadi. X uddi shu ten d en siya rang-barang qiyofaga ega
b o'lgan tabiat va in so n b orlig'in i X u d oga yaqinlashtiradi, ya’ni
X u d oga qaytish b osh lan ad i. 
B unday jarayon n i o 'z n avbatida
X u d on in g in so n to m o n b urilishi, deb tushuntiradi.
S h u n d ay q ilib , N ik o la y K uzansk iy o'rta asr sxo lastik asin in g
teistik qarashlari bilan aloqalarini uzm asdan turib, m istik p anteizm
g'oyalarini ilgari surdi. Y aratuvchi bilan yaratilganlik, b u n y o d -
kor b ilan b un yod k orlik n in g aralashuvidagi uyqashlikni a n iq la sh -
ga harakat qildi. K uzansk iy o'rta asr sxolastik fikrlash uslubi
u ch u n xarakterli b o'lg a n yer bilan o sm o n , X u d o b ila n tabiat
orasiga chegara, to'siq qo'yuvchi g'oyalarga toqati yo'q edi. U n in g
fikriga ko'ra, «X udo borlig'i olam borlig'idan boshqa narsa em as,
ch u nk i o la m b o rlig 'in in g o 'z i X u d o borlig'idir». K o'rin ib tu rib ­
diki, 
K u zan sk iy shakllantirgan prinsiplar, q oid alar 
R en essa n s

---

davri Y evropa m adaniyati va falsafasiga taalluqli b o ‘lib, ruhiy
olam bilan yerdagi olam bir butun, yaxlit ek an ligin i ilg ‘ab
olish ga yord am beradi.
N ik o la y Kuzanskiy falsafasida eng asosiy o'rinlardan birini
inson m u am m osi egallaydi. K uzanskiy xristian k rayetsion izm in ing
inson to'g'risidagi g'oyalaridan yuz o'giradi va bu borada insonni
o'ziga xos m ikrokosm deyuvchi qadim gi zam on Y evropa falsafasi
g'oyalariga qaytadi. M ikrokosm ni iloh iy m ohiyat bilan bog'lashga
uringan K uzanskiy «kichik olam » (ya ’ni inson n ing o 'z i), «katta
olam » (y a ’ni universum ), «m aksim al olam » (y a ’ni ilo h iy m u t­