A n V a r c h o r iy e V

1 
Зотов А.Ф., Мельвин Ю.К. Буржуазная философия середины XIX начала
XX века. М. 1988, 2 8 7 -3 3 1-betlar.

---

F.N itsshe «Bevaqt qoralam alar», «Insonga xos, haddan 
tashqari insonga xos», «Quvnoq bilim», «Achchiq hikmat», 
«Zardusht tavallosi», «Yaxshilik va yomonlikning narigi tarafi- 
da», «Ollohning kelib chiqishi», «Sanamlarning shomi», «Da- 
ijol» kabi falsafiy-adabiy asarlarida inson to ‘g‘risidagi Yevropaga 
xos yangi fikr-mulohazalarni bayon etdi1.
F.Nitsshening fikriga ko‘ra, odam bolasida maxluq va xoliq 
bir butun bo'lib uyushadi. U maxluq deganda odamdagi hay­
voniy, xoliq deganda odamdagi insoniy qiliqlami tushunadi, 
ya’ni F.Nitsshening falsafiy qarashlarida odamni maxluqlikdan 
xoliqlik darajasiga ko'tarish markaziy o ‘rinni egallaydi.
Fridrix N itsshe inson chinakam barkam ollik darajasiga 
ko'tarilmog'i uchun, aw alo, maxluqlarga xos qiliqlardan xoli 
bo‘lmog‘i darkor. Inson maxluqlarga xos qiliqlardan, xatti-harakat- 
lardan xoli bo‘lgandagina xoliqlik, ya’ni barkamollik darajasiga 
ko'tariladi. Chinakam barkamol insonga, odamlarning sarvariga 
aylanadi, deb tushuntiradi. U xoliq, ya’ni barkamol inson 
to'g'risidagi qarashlarini isbotlashda Qadimgi Sharq falsafasiga, 
aniqroq qilib aytganda, o'rta va yaqin Sharqda eramizdan awalgi 
VII—VI asrlarda keng tarqalgan zardushtiylik diniy-falsafiy ta’limotiga 
tayanadi.
Zardusht qarashlaridan ilhomlangan nemis allomasi, inson 
chinakam inson, ya’ni xoliq darajasiga ko'tarilmog'i uchun ham i­
sha yaxshi orzular, istaklar, um idlar bilan yashamog'i darkor. 
Orzular, umidlar bizning eng yaxshi bolalarimiz bo'lm og'i ke­
rak, deydi2 F.Nitsshe. Uning ta ’kidlashicha, inson xoliq dara­
jasiga ko'tarilm og'i uchun, eng aw alo, o'z nafsini tiya bilishi 
lozim.
Nitsshening ta ’kidlashicha, xoliq darajasidagi barkamol kishi 
haqiqatparvar bo'lm og'i zarur. Haqiqatni esa inson o'z qalbidan 
izlamog'i lozim. Zardusht a n ’analariga asoslangan mutafakkir, 
inson haqiqatga erishmog'i uchun ikkiyuzlamachilik, laganbar- 
dorlik, kalondimog'lik, gerdayish, xudbinlik kabi barcha illatlar- 
ni yanchib tashlashi, yaxshi, imonli odamlarning hurm atini 
joyiga qo'yishi, fidokor, bunyodkor kishilarni e ’zozlashi lozim 3.