A n V a r c h o r iy e V

m agan k o ‘pburchak aylanaga o'xshab qoladi.
H aqiqatga yaqin bilim lar m uam m osi N ik olay K uzanskiy t o ­
m on id an dialektika prinsiplari asosida yechib berildi. U n ing ha-
qiqat to'g'risidagi qarashlarining asosida ham dialektika prinsiplari
yotadi. C h u n on ch i, uning fikriga k o ‘ra, haqiqat o'zin in g qaram a-
qarshi to m o n i anglashilm ovchiliklardan iborat b o'lm aydi. B am i-
soli yorug'likni qorong'ulikdan ajratib b o'lm aganidek, yorug'liksiz
qorong'uda yurib bo'lm aydi. Inson o'zin in g bilish borasidagi faoli­
yati yordam ida haqiqatni aniqlashga qodir. O lam ning m ohiyati
to'g'risida ozm i-k o'p m i, aniqm i-noaniqm i tasawurlarga ega bo'ladi.
Lekin ilohiyot yordam ida bunga erishib bo'lm aydi. Chunki keng
qam rovli olam n i bilish faqat im o n -e ’tiqodning ishi em as, balki
fik r-m uloh azan ing ishidir. Aniqroq qilib aytganim izda, bu b o -
radagi ziddiyatlarni K uzanskiy aql yordam ida bartaraf etm oq ch i
bo'ladi. U n in g fikriga m uvofiq, fikr-m ulohaza yordam ida inson
haqiqatga yaqinlashadi. Shunday qilib, Renessans davrining m ash ­
hur dindori va faylasufi N ikolay Kuzanskiyning haqiqat to'g'risidagi
qarashlari antisxolastik, antidogm atik xarakterga ega edi.
R enessans davri Yevropa falsafiy m erosini olam , odam , X u d o
borlig'i va birligi to'g'risida yangi m a’lumotlar bilan to'ldirdi. O'sha
birlik, o'zaro aloqadorlik yangicha talqin qilindi, yangicha falsafiy
xulosalar chiqarildi. B unday tendensiyani mashhur italyan fayla­
sufi Jordano Bruno1 qarashlarida yaqqol ko'rish mum kin.
Jordano Bruno 1548-yilda Neapol yaqinidagi Noladada tavallud topdi. 1566— 
1575-yillarda monastir huzuridagi maktabda o ‘qidi. Dindor unvoniga va falsafa 
fanlari doktori ilmiy darajasiga ega bo'ldi. Din va cherkovga qarshi chiqishlar 
qilgani uchun Venetsiya inkvizitsiyasining ko‘rgazmasiga muvofiq 1600-yilning 
17-fevralida tiriklayin olovda kuydirildi. Uning falsafiy qarashlari «G'oyalarning 
soyasi haqida», «Kukun ustidagi bazm», «Ibtido va birlik, sabab haqida», «Koinot 
va olam, cheklanmaganlik haqida», «Tantana qilgan hayvonning quvilishi», «Pe- 
chasning siri, kilen eshigining ilovasi bilan», «Juda oz va uch karrali o'lchov 
haqida», «M onad haqida, soni va q adr-qim m ati», «Sonsiz-sanoqsizlik va 
o‘lchovsizlik haqida» asarlarida bayon qilingan.

---