A n V a r c h o r iy e V

Xudodir. Rivojlanish, taraqqiyot uch bosqichni (triada) bosib
o'tadi. Chunonchi: hozir bo'lish, olg'a intilish, teskari tomonga
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

intilish bosqichlarini bosib o‘tadi. Rivojlanish yoki taraqqiyot,
bo‘linish yoki bir holatdan boshqa holatga o‘tish yo‘li bilan
emas, balki o‘sha hodisa, voqea, narsaning ichidagi kuchlar-
ning qarama-qarshiligi tufayli sodir bo'ladi. 0 ‘sha qarama-qarshi
kuchlar tufayli bir narsa o‘zi o‘zgarmagan holda ikkinchi nar-
sani vujudga keltiradi.
Shunday qilib, neoplatonizm ta’limotiga ko'ra Xudo koinot-
dan ustun turuvchi shaxsdir. Olamda, hatto insonning ongi va
faoliyatida bo'ladigan barcha o'zgarishlar (u taraqqiyot yoki rivoj­
lanish, inqiroz yoki tanazzul tomon bo'ladimi, bundan qat’i
nazar) Xudoning xohish-irodasi bilan sodir bo'ladi. Xudo qan­
day xohlasa shunday yaratadi, o'zi qanday xohlasa shunday
yashaydi. U nimani istasa, o'shani qiladi. Xohlasa yaratadi, xohlasa
yemirib tashlaydi. Butun olamga ham, odamning ongi va faoli-
yatiga ham Xudoning yagona irodasi hukmronlik qiladi.
Xullas, qadimgi Yunon falsafasining inson to'g'risidagi qa­
rashlari rang-barangligi bilan katta ahamiyatga egadir. Ulaming
ko'pchiligi inson kosmosning bo'lagi, allaqanday o'ziga xos xu­
susiyatlarni o'zida mujassamlashtirgan mikrokosmosdir, deb
tushuntirishar edi.
Yunon donishmandlarining ta’kidlashlaricha, inson insoniy
munosabatlar sistemasidan tashqarida, o'zidan-o'zi, alohida
yashay olmaydi. Qandaydir bir insoniy munosabatlar sistemasi
ta’sirida yashaydi va faoliyat ko'rsatadi. Ma’lum bir tartib-inti-
zomga, qonun-qoidaga bo'ysunadi, itoat qiladi. Olamdagi barcha