A n V a r c h o r iy e V

ishlarida o ‘zgarishsiz qoladilar. C h unki ular bajaradigan y u m u sh -
larda a w a ld a n b elgilab berilgan m e ’yor bor. U lar b elgilan gan
m e ’yordan h e c h q a ch o n osh ib ketm aydilar. Bu shundan d a lolat
beradiki, d u n y o g a kelgan har b ir ruh m uayyan chegaraga ega
bo'lad i. B elgilan gan m aq om b o 'y ic h a jism , tana ich id a harakat
qiladi. In son b orlig'id a b o'lad igan barcha o'zgarishlar H a q n in g
irodasi va ilm i tufayli sod ir b o 'la d i. S h u n d ay ekan, in so n ruhiy
olam id a b o 'la d ig a n o'zgarishlar h am m a ’lum m e ’yor d oirasidan
tashqarida ro'y berm aydi.
Aziziddin N asafiy falsafada eng ko'p tortishuvlaiga sabab bo'lgan
m uam m olardan biri — o'lim dan keyingi inson hayoti haqida fikr
yuritib, anbiyo va avliyolam ing yetukligi, buyukligi tabiiy o'lim d an
aw alroq sodir bo'lad i, deydi. Boshqalar tabiiy o'lim id an keyin
biladigan narsalam i, ular tabiiy o'lim gach a biladilar. A n b iyo va
avliyolarga o'lim d an keyin sodir bo'ladigan jarayonlar m a ’lum
bo'lib, ular «ilm ul yaqin» darajasidan «aynul yaqin» darajasiga
o'ta oladilar. A nbiyolar kam oloti ikki xil bo'ladi. Yoki faqat ruh-
ning o'zi jism siz dunyoviy ruh tom o n ko'tarilib boradi, yoki ham
ruh, ham jism b iiga ko'tarilib ketadi. Avliyolar esa jism dan ajral-
gan ruh holatida dunyoviy ruh to m o n parvoz qiladilar.
O 'lm asd an turib abadiy h ayotga m uyassar b o'lish ulug' bir
n e ’m atdir. O d am lar b u n i bilm aydilar, agar bilganlarida ular
o 'lim d a n a w a l ab adiy yashashga, y a ’ni ab adiy hayotga erishish
m a q o m in i q o 'lg a kiritish u ch u n tu n -u kun harakat qilardilar.
Shayx yok i m u rsh id darajasiga k o'tarilish u ch u n , b irin ch id an —