A n V a r c h o r iy e V

bilm oq uchun inson olam ini har tom onlam a anglam oq darkor.
U lu g‘ olam n ing ham , inson olam in in g ham asosini yagona
javohir tashkil etadi. S huning uchun ulug‘ olam n ing h am , inson
olam ining ham ibtidosi k o‘zga k o‘rinmas, yashiringan o ‘sha jav o-
hirga borib taqaladi. 
In so n ola m id a b o ‘ladigan har qand ay
o'zgarishlar dastlabki urug‘da mavjud bo'ladi. U lu g ‘ olam bilan
kichik olam da (in son olam i) bo'ladigan barcha o'zgarishlar dast­
labki urug' bilan b og‘liq. K ichik olam ham , ulug‘ olam h am o ‘sha
yagona urug‘dan tarqalgan va ulug‘ olam da bo'ladigan o'zgarishlar
inson olam ida bo'ladigan o'zgarishlar bilan bog'liq bo'ladi.
1 
Aziziddin Nasafiy.
Zubdat ul-haqoyiq — haqiqatlar qaymog‘i. Najmiddin 
Kornilov tarjimasi. Toshkent, 1996.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

N asaflik m utafakkir borliq (vujud) haqida fikr yuritib, bir
butun yaxlit borliqni ikkiga b o ‘ladi. B irinchisi — vujudi q a d im ,
azaliy vujud, ikkinchisi — vujudi h od is. Vujudi q ad im n i h e c h
kim yaratm agan, u abadiy azaldan mavjud. U n in g b o sh la n ish i
ham , oxiri ham y o ‘q. Vujudi h od is (y a ’ni d u n y o )n in g b o s h la n ­
ishi ham , oxiri ham mavjud. Vujudi h od is o 'tk in c h i, fon iy .
A zaliy va abadiy vujudni N asa fiy X u d o , o ‘tk in ch i fon iy vujudni
olam deb ataydi. Olam bilan X u d o orasidagi o ‘zaro a lo q a d o r-
likni tahlil qilib, X u d o olam em as va olam X udo em as. X u d o
— ola m n in g yaratuvchisi (H a llo h i), d egan xulosaga keladi. X u d o
olam ni yaratish maqsadida dastlab yagona javohim i vujudga keltirdi.
U n in g n om in i nafsi avval (ruhiy) deb atadi. Tangri m o d d iy