A n V a r c h o r iy e V

eramizdan awalgi 623—544-yillarda yashagan2. U Kapilovasta
viloyati Shakya urug'i hukmdorining o'g'li bo'lib, 29 yoshida
tarkidunyo qiladi. O'zining hayotiy mo'ljali qilib badxini (yo'l)
tanlaydi. Ushbu ta’limot asta-sekinlik bilan kishilar qalbidan
joy olaboshlaydi. Buddizm qoidalari, uning axloqiy prinsi plariga
awal kishilar suhbatlarida, og'zaki aytishuvlarda amal qilingan
bo'lsa, keyinchalik (taxminan yuz yillardan so'ng) yozma
matnlarda rasmiylashtirildi. Yirik e’tiqod darajasiga ko'tarildi. Asta-
sekin ilohiylashtirilib, inson shaxsini yaratuvchi asosiy kuch,
deb ta’riflana boshlandi3.
Buddaviy e’tiqodning asosida to'rtta haqiqat yotadi. Chunon­
chi: 1. Insonning butun hayoti turli azob-uqubatlardan iborat
(tug'ilish, kasallik, o'lim bilan kurashish va hokazo) deb qa-
rash. 2. Azob-uqubatlarning asosiy sababi hayotdan ko'proq laz-
zat olishga, rohat-farog'atga intilish ekanligini inobatga olish.
Xuddi shu intilishlar tufayli barcha istaklar paydo bo'ladi, deb
hisoblash. 3. Azob-uqubatlardan qutilish uchun barcha xohish va
istaklardan voz kechish. 4. Azob-uqubatlarni bartaraf etmoq,
undan qutilmoq uchun to'g'ri fikr yuritish, to'g'ri qarorga kelish,
lB u d d izm b u d d a s o ‘z id a n o lin g a n . B u d d a — tax m in an uyg‘o n ish , p o k la n ish , 
dili ravshanlik d eg an m a ’n o n i b ild irad i.
2 Q aran g : 
Ф и л о с о ф и я . 
Ч а с т ь п е р в а я . 
И с т о р и я ф и л о с о ф и и . 
М . 
1999, 
3 2 -b et.
3 Q arang: 
Ч а т т в е р д ж и С .
и 
Д а т т а Д .
В вед ен и е в и н д и й с к у ю ф и л о с о ф и ю . 
М ., 
1955, 
106— 1 4 5 -b e tlar.
14 
j
www.ziyouz.com kutubxonasi

---