A. M. Karimova, D. M. Malikova pul va banklar

Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul-tovar munosabatlarining oʻrni va rivojlanishi.

Aytishadiku, bozorda gap emas, pul kerak deb...
Gerod (eramizdan III asr oldin)
Pul bozor iqtisodiyotining eng muhim omillaridan biri boʻlib, iqtisodiyotning «qoni»dir. Iqtisodiyot pul bilan tirik. Pul boʻlmagan joyda bozor iqtisodi boʻlishi mumkin emas. Bozor iqtisodiyotida tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarishdan tortib, to iste’molchiga yetkazib berishgacha pul vositasida amalga oshiriladi.
Ishlab chiqarish resurslari, ya’ni,, xom-ashyolar, jihozlar va mashinalar hamda ishchi kuchi bozorda pulga sotib olinadi. Ishlab chiqarish natijasida yaratilgan tovarlar yana pulga sotiladi. Pul koʻrinishida olingan daromad taqsimlanadi va qayta taqsimlanadi.
Pul bozor iqtisodiyotining «tili»dir. Har bir iqtisodiy axborot, tovarlar va xizmatlar bahosi, toʻlovlar, daromad-u xarajatlar, moliyaviy talablar va majburiyatlar, iqtisodiy aloqalar faqat pulda ifodalanadi.
Har bir korxona, tashkilot, muassasa, tadbirkorlar, alohida - alohida fuqarolar faoliyati natijasi ham pul bilan hisoblanadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul muomalasini tashkil etish, pul ayirboshlash, ularni saqlash, taqsimlash, boʻsh pulni qarzga berish, pul vositasida moliyaviy hisob-kitoblarni amalga oshirish kabi iqtisodiy munosabatlar yanada kuchayib, murakkablashib boradi.


§2.3. Pulning (funksiyalari) vazifalari

Pul qiymat oʻlchovi. Uzoq tarixiy davrlardan boshlab pul oʻzining boshlang’ich besh funksiyasining xususiyatlarini bajarib kelgan, qiymat oʻlchovi, muomala vositasi, toʻlov vositasi, jamg’arma toʻplash va jahon puli. Ular doimiy rivojlanishda boʻlgan. Ularning mohiyatlari tarixiy davrlarda goh koʻtarilib gohida tushib turgan (ayrim hollarda to “0” darajagacha).

Pulning boshlang’ich vazifalaridan (funksiyalaridan) eng asosiylari qiymat oʻlchovi va muomala vositasi boʻlgan.
Hozirgi iqtisodiy adabiyotlarda pulning vazifalari toʻg’risida turli qarashlar mavjud. Ayrim iqtisodchi olimlar pulning 5 ta vazifasini tan olsalar, ayrimlari 4 tasini, boshqalari esa faqat 3 tasini e’tirof etadilar. Biz esa pulning barcha vazifalari qiymat oʻlchovi, muomala vositasi, toʻlov vositasi, jamg’arma toʻplash va jahon puli toʻg’risida toʻxtalib oʻtamiz.