A. M. Butlerov (1828-1886) o‘zining «Organik kimyoni to‘liq o‘rganishga kirish» degan kitobi va 1861- yili organik moddalarning kimyoviy tuzilish nazariyasini yaratish bilan organik kimyo fanining rivojlanishiga kat

Vodorod bog‘lanish. Biror molekulaning vodorod atomi
bilan boshqa molekulaning kuchli elektrmanfiy element (O,
F, N) atomi orasida yuzaga chiqadigan bog‘lanish vodorod
bog‘lanish deb ataladi. Ion bog‘lanish. Elektrmanfiyliklari jihatidan bir-biridan
keskin farq qiluvchi atomlar o‘zaro ta’sirlashganidan ion
bog‘lanish kelib chiqadi. Masalan, tipik metallar litiy Li,
natriy Na, kaliy K, kalsiy Ca, stronsiy Sr, bariy Ba lar tipik
metallmaslar, asosan, galogenlar bilan ion bog‘lanish hosil
qiladi. Lekin shuni ham nazarda tutish kerakki, ishqoriy
metallar hatto kislorod va oltingugurt kabi elektrmanfiy
elementlar bilan o‘zaro ta’sirlashganida ham to‘la ion
bog‘lanish hosil bo‘lmaydi.
Ion bog‘lanish ishqoriy metallarning galogenidlaridan
tashqari ishqor va tuzlar kabi birikmalarda ham mavjud bo‘la
oladi. Masalan, natriy gidroksid NaOH va natriy sulfat
Na2SO4 da ion bog‘lanishlar faqat natriy va kislorod atomlari
orasidagina mavjud (boshqa bog‘lanishlarning hammasi kovalent qutbli bog‘lanishlardan iborat) bo‘ladi.
Shuning uchun ham ishqor va tuzlar suvdagi eritmalarda
quyidagicha dissotsilanadi:

Kimyoviy bog‘lanish turlari orasiga keskin chegara qo‘yish
qiyin. Ko‘pgina birikmalarda kimyoviy bog‘lanish oraliq
vaziyatni egallaydi; masalan, kuchli qutbli kimyoviy bog‘lanish ion bog‘lanishga yaqin bo‘ladi. Ayni kimyoviy bog‘lanish
o‘z xususiyati bilan ion bog‘lanishga yaqinroq bo‘lsa, uni ion
bog‘lanish deb, kovalent bog‘lanishga yaqinroq bo‘lsa, kovalent bog‘lanish deb qaraladi. Kimyoviy bog‘lanish turlari orasiga keskin chegara qo‘yish
qiyin. Ko‘pgina birikmalarda kimyoviy bog‘lanish oraliq
vaziyatni egallaydi; masalan, kuchli qutbli kimyoviy bog‘lanish ion bog‘lanishga yaqin bo‘ladi. Ayni kimyoviy bog‘lanish
o‘z xususiyati bilan ion bog‘lanishga yaqinroq bo‘lsa, uni ion
bog‘lanish deb, kovalent bog‘lanishga yaqinroq bo‘lsa, kovalent bog‘lanish deb qaraladi. Kovalent kimyoviy bog‘lanishning mustahkamligi, yadrolararo elektron bulutning zichligiga bog‘liq bo‘ladi. Yadrolararo elektron bulut qancha katta zichlikka ega bo‘ladi.
5Kimyoviy reaksiyaning tezligi, asosan, quyidagilarga bog‘-
liq bo‘ladi:
— reaksiyaga kirishayotgan moddalarning tabiatiga;
— reaksiyada ishtirok etuvchi moddalarning konsentratsiyalariga;
— temperaturaga;
— katalizatorlarning ishtirok etishiga;
— gazlarda bo‘ladigan reaksiyalarda — bosimga;
— qattiq moddalarning reaksiyalarida — maydalanganlik
darajasiga;
— radioaktiv nur ta’siriga.