A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

25-rasm. Sharq biotasi.

---

QOBIQLI U R U G ‘LILAR (CHLM YDOSPERM ATOPHYTA)
SINFI ZO G ‘O ZADOSHLAR YOKI EFEDR AD O SH LA R
(EPHEDRACEAE) O IL A SI
Bu sinfga asosan uch oila kiradi, ulardan biri -
Efedradoshlar -
Ephedraceae 
oilasidir. 
Uning 
vakillari 
Yevropa 
va 
Osiyo 
mamlakatlarida tarqalgan bo‘lib, qolgan ikki oila tropik mintaqaga 
xosdir. Bu sinf vakillari urugining maxsus qobiqqa-pardaga o ‘ralganligi 
bilan farq qiladi. Quyida efedradoshlar oilasining asosiy vakillari ustida 
to‘xtalib o‘tamiz.
Bu oilaning bitta efedra turkumi bor. Efedralar buta o‘simliklardir, 
bo‘yi 3-4 metrgacha yetadi, sershox shoxlari q o ‘n g ‘ir rangda, novdalari 
bo‘g ‘imli, yashil, mayda bargli, barglari 3-4 tadan b o iib , qarama-qarshi, 
halqa shaklida joylashib, bir-biri bilan qo‘shilib o ‘sadi. Ko'pincha ular 
juda qisqarib, qinga o ‘xshab qoladi.
Efedralar bir uyli yoki ikki uyli o ‘simlik. Changchi qubbalari kichik 
boshoq shaklida, yashil novdalaridagi tangacha barglar q o itig id a 3-4 
tadan b o iib joylashadi. Urug‘chi qubbalari novdalarining uchida yaqin 
boiimlardagi yashil barglar q o itig id a 2-4 tadan hosil boiadi. Urug‘i 2-
4 qirrali, qizil yoki sariq rangda, ikkinchi yili yetiladi. Urug‘kurtagida 
nutsellus va uning ichida 2-5 ta arxegoniyli endosperma b o iib , sirtidan
2 qavat po‘st bilan o ‘ralgan. Yog‘ochi o‘zakli. Unda traxeid hamda 
naychalar bor. Smola y o ilari yo‘q. Efedra turkumining 42 ta turi b o iib , 
shulardan 23 tasi MDH uchraydi. Ulaming 13 tasi Qozogistonda va 
Markaziy Osiyo respublikalarida tarqalgan. Q uyida muhim turlari ustida 
to‘xtalib o‘tamiz.
ZOG‘OZA YOKI EFEDRA (E PH E D R A ) TURKUM I
Qubbali efedra, qizilcha-(Ephedra