A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Go‘zal katalpa (Satalpa speciosa (Werd.) Engelm.) 
katta daraxt 
bo‘lib. bo‘yi 30 m, diametri 1,5 m ga yetadi. Tanasi tik o ‘sadi, shox- 
shabbasi piramida shaklda yoki keng. Tanasi va shoxlarining po ‘stlog‘i 
qizil-qo‘ng‘ir, bo‘yiga enli yorilgan. Barglari keng-oval shaklda, goho 
cho‘ziq, bo‘yi 15-30 sm ga yetadi, uchi o ‘tkir, tubi to ‘mtoq, cheti 
tishchali. Yuz tomoni tiniq yashil, tuksiz, orqa tomoni sertuk hidsiz. 
Barg bandi 10-15 sm. Gullari kam gulli ro ‘vak hosil qiladi. Ro‘vaginig 
bo‘yi 20 sm ga yetadi. Ko‘sakchasining uzunligi 45 sm, eni 1,5 sm 
po‘sti juda qalin, urug‘i yumaloq, kalta tukli.
Go‘zal katalpaning yog'ochi oq, yengil, nihoyatda pishiq, namda 
chirimaydi, shu sababli undan shpal va telegraf ustunlari uchun 
foydalaniladi. Katalpa juda chiroyli daraxt, u parklarga va ko‘chalarga 
ko‘p ekiladi. Shimoliy Amerikada Missisipi va Missuri, Ogayo daryolari 
bir-biriga qo‘shiladigan tumanlarda, Tennesi shtatida va Shimoliy 
Arkanzasning g ‘arbiy tumanlarida tarqalgan. 0 ‘zbekistonga X X asr 
boshlarida keltirilgan, shahar parklarida kam uchraydi. Chiroyli daraxt 
bo‘lganidan ko‘kalamzorlashtirishda ko‘p ekiladi.
Katalpaning ikkinchi 
turi-bignoniya katalpasi (Satalpa bigno-
nioides Wald.) 
ham Toshkentda o ‘stiriladi. Bu tur qisman past b o ‘yli va 
sershox, barglari o ‘tkir uchli bo‘lishi, guli maydaligi, meva pallalari 
yupqa bo‘lishi va erta gulga kirishi bilan oldingi turdan farq qiladi. 
Boshqa xususiyatlari bilan go‘zal katalpaga o ‘xshaydi. Bu katalpa ham 
Shimoliy Amerikadan keltirilgan.O‘zbekistonga introduksiya qilinga- 
niga 100 yildan oshdi. Juda manzarali daraxt hisoblanadi.
Chilopsis yoki cho‘l toli (Chilopsis linearis (Gav.)Sweet.) 
buta 
yoki kichik daraxt bo‘lib, bo‘yi 10 m ga yetadi. Barglari lansetsimon, 
bo‘yi 15-20 sm, tuksiz, ko‘pincha yelimli, kalta bandli. Gullari to ‘pgul 
hosil qiladi, to‘pgullari novdalaming uchida joylashadi, kosachasi tukli, 
gultojisi qizil yoki oq rangda, bo‘yi va eni 3,5 sm gacha. Mevasi ensiz 
ko‘sakcha b o iib , bo‘yi 30 sm, eni 6 mm.
Chilopsis urug‘idan ko‘payadi. Toshkent sharoitlarida yaxshi o ‘sadi, 
lekin qishda shox-shabbasi sovuqdan zararlanadi, so‘ng yana ko‘karadi. 
Shimoliy Amerikada, Janubiy Kalifomiyada va Meksikada tarqalgan. 
Seleksiya va ko‘kalamzorlashtirish ishlarida katta ahamiyatga ega.