A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

29.3-§. Qishloq xo„jaligida “Aniq dehqonchilik” tizimini 
 qo„llash istiqbollari 
―Aniq dehqonchilik‖ning asosiy elementlaridan biri jarayonni boshqarish 
bo‗lib, uni boshqarish ikki maqsadni – bu jarayonlar va vositalarni aniq bilish va 
ularni oldindan mos xolda monitoring va nazorat qilish xisoblanadi [37, 38].
Berilgan ko‗rsatkichlarni avtomatik rostlash ishlarini monitoring qilish 2001 
yildan boshlab ISO tizimlari yaratilib, ular bort kompyuterlariga ulab ishlatilmoqda. 
Natijada traktor kabinasida o‗rnatilgan bort kompyuterini mashinaga o‗rnatish 
imkoniyati yaratildi. Bunda o‗lchash asboblari (dastaklar) asosiy xisoblanib, 
nazoratchilar ko‗plab o‗lchov topshiriqlarini echish va qaror qabul qilishlari mumkin 
bo‗ldi (94-rasm). 
Klaas kompaniyasi ―Lexion‖ kombaynini bort kompyuterini asosiy imkoniyati 
75 ta o‗lchash nuqtalarini nazorat qila oladi (95-rasm): 

Bunkerni to‗lishi bo‗yicha monitoring qilish 

O‗tkazuvchanlik qobiliyati va isrofgarchilikni xisoblash 

Xosildorlik va namlikni aniqlash 

Ish unumi va topshiriqlarni tekshirish 

Ko‗rsatish tizimining nazorat qilish 

Dvigatel ko‗rsatgichlari va yoqilg‗i sarflash monitoring qilish 

Texnik xizmat ko‗rsatish ketma-ketligini nazorat qilish va h.
Xozirgi paytda qishloq xo‗jaligi texnikalaridan elektrik, akustik va optik 
prinsipda olingan ma‘lumotlarni va qoidalarni internet orqali olish imkoniyati 
yaratilgan. 
Qishloq xo‗jaligi mashinalarida sensor aniqlash usuli keng qo‗llanilib, 
belgilangan ko‗rsatgichlarni aniq o‗lchash va ularga ishlov berish mumkin. Bu usul 
1980 yil oxiriga kelib sun‘iy yo‗ldoshlar tizimi orqali ishlatilgan bo‗lsa, 1990 yillarda 
mobil telefon aloqasi orqali Internet tizimidan foydalanish imkoniyati tug‗ildi. 

---

215 
Hozirgi vaqtda o‗rim-yig‗im mashinasini ko‗rsatgichlarini o‗lchash saytlarda 
ingridientlarini aniqlash jixatidan emas, balki hosilning namligi, kraxmal va oqsil 
miqdori va me‘yorlarini ko‗rsatishi bilan ham aniqlash imkonini beradi. 
SHu bilan birga dala yuzasini onlayn usulida ko‗rinishini nazorat qilish va 
ishlab chiqish maqsadli imkoniyatlari ham yaratilgan.