A k a d e m I ya trasologik ekspertiza

5. Hayvon izlari ekspertizasi jarayoni metodikasi 
 
Trasologlarga nafaqat sut emizuvchilarning tish izlarini, balki yovvoyi 
qushlarning tumshuq izlarini, sudralib yuruvchilarning jag‘ va tish izlari va 
shunga o‘xshashlarni ham  tadqiq qilishga to‘g‘ri keladi. Har qanday 
holatda hayvonlarning tish izlarini tadqiq qilishda kriminalistik bilimlar 
kamlik qiladi. Amaliyotning ko‘rsatishicha, bu turdagi  tadqiqotlarni 
kompleks ekspertiza tarzida, ya’ni hayvonot dunyosini o‘rganuvchi 
zoologlar, biologlar va fan sohasining boshqa mutaxassisliklari vakillari, 
shuningdek, tegishli sohalar (yilqichilik, ovchilik, veterinariya va h.k.)ning 
mutaxassisliklari  vakillari  ishtirokida o‘tkazgan ma’qul 
Hayvonlarning tishlari, oyoq-qo‘llari va taqalari bo‘yicha trasologik 
ekspertizalar jarayoni metodikasi, hayvon izlari tadqiqotida keng tarqalgan 
obyektlar sifatida, boshqa trasologik tadqiqotlar metodikasidan, aniqrog‘i, 
odam tishlari, oyoq, poyafzal izlari tadqiqoti metodikasidan amaliy 
jihatdan farq qilmaydi. Hayvon izlari tadqiqoti bo‘yicha ekspertiza 
tadqiqoti jarayonining dastlabki bosqichida ham ekspert ixtiyoriga taqdim 
etilgan qaror va materiallar o‘rganiladi. Tadqiqotning alohida va detalli 
bosqichlarida izlarning hosil bo‘lish mexanizmlari, turlari aniqlanadi, 
izlarning shakli va kattaligi o‘rganiladi, zarur o‘lchovlar amalga oshiriladi, 

---

 299 
izlarning umumiy va xususiy alomatlari ajratiladi va hayvon izlarining 
trasologik tadqiqot uchun yaroqliligi aniqlanadi. Qiyosiy tadqiqot bos-
qichida, zarurat bo‘lsa, ekspert eksperimenti o‘tkaziladi,  uchrab turadigan 
alomatlarning turg‘unligi va tez-tez takrorlanib turishi baholanadi. 
Taqa va tuyoq izlarni qiyosiy o‘rganishda baholash ma’lumotlarini 
solishtirish amaliyotini qo‘llash mumkin, chunki ushbu obyektlarning 
alomatlari, xususiy alomatlari to‘liq bo‘lmagan izlarda ham saqlanuvchi 
standart shiplardan farqi o‘laroq,  juda kam hollarda aniq va to‘liq aks 
etadi. 
It panjalari izlarini qiyosiy o‘rganish uchun oyoq izlari tamg‘alari tipi 
bo‘yicha eksperimental qoliplar tayyorlanadi. Qiyoslash jarayonida ham it 
panjalari izlari va eksperimental qoliplar tadqiqoti jarayonida olingan 
baholash ma’lumotlari solishtirilishi mumkin. 
Oxirgi bosqichda tadqiqot natijalari asosida hayvon izlarining mos 
tushishi yoki farq qilishi haqidagi xulosalar shakllantiriladi. Tadqiqotning 
borishi va uning natijalari  ekspert xulosasida bayon etiladi. Unda tadqiq 
etilayotgan obyektning mos keladigan va farq qiluvchi alomatlari va 
detallari fotojadval tarzidagi namunali misollarda ko‘rsatiladi.