А. Х. Исламкулов, и ф. н., доц. Ўзбекистон Республикаси

52,3
57,7
59
58
55,6
55,3

---

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 4, июль-августь, 2016 йил
 
6 
www.iqtisodiyot.uz
қоплай олишидан келиб чиққан ҳолда амалга оширилади. 2014 йилда федерал 
бюджетга 53 фоиз, ҳудудий бюджетларга – 45 фоиз ва маҳаллий йиғинлар 
бюджетларига 2 фоиз ҚҚС тушумлари ўтказилган.
Германияда “бир солиқ-бир бюджет” тамойилига таянади. Федерал 
бюджетга божхона божлари, аксарият акциз солиқлари (энергия, тамаки ва 
бошқалар), ижтимоий суғурта ва бошқа солиқлар, ўлка бюджетларига мулк ва 
мерос солиқлари, аксарият тижорат операциялари солиқлари (хусусан, ер 
участкаси сотиб олганда тўланадиган солиқ) ва бир қатор ҳажми жиҳатидан 
унчалик катта бўлмаган солиқ тушумлари, маҳаллий бюджетларга 
ҳунармандчилик
1
ва ер солиқлари, истеъмол товарларига маҳаллий солиқлар ва 
бошқа тушумлар келиб тушади. Ҳунармандчилик солиғидан федерал ва ҳудуд 
бюджетларига ажратмалар ажратилади.
Германияда солиқ қонунчилигига мувофиқ жисмоний шахслардан 
олинадиган даромад солиғини бюджетга ўтказишда яшаш жойи ҳисобга 
олиниши алоҳида аҳамият касб этади. Корпоратив солиқ корпорация штаб-
квартираси жойлашган ҳудудда йиғилади ва корпорациялар амалда фаолият 
олиб бораётган ҳудудлар бўйича тақсимланади. ҚҚСни тақсимлаш нисбатан 
мураккаброқ. Суст ривожланаётган ҳудудларда даромад, корпорация ва ер 
солиғи бўйича тушумлар мамлакат бўйича ўртачадан паст бўлган ҳолларда, 
ушбу ҳудудлар бюджетига 25 фоизгача ҚҚС тушумлари йўналтирилади. 
ҚҚСнинг қолган 75 фоизи ҳудудлар аҳолиси сонига мутаносиб равишда 
тақсимланади. Шундай қилиб, ҚҚСнинг ҳудудлар бўйича тақсимланиши 
уларнинг бюджет билан таъминланганлик даражасини оширишга хизмат қилади. 
Маблағларни қайта тақсимлашдаги асосий тамойил барча ҳудудларда 
бюджет даромадларининг жон бошига тўғри келадиган эҳтиёжлари бир 
хиллигидан келиб чиқади. 
Фикримизча, республикамизда давлат бюджети даромадлари барқарорлиги, 
турли даражадаги бюджет даромадлари мутаносиблигини таъминлаш мақсадида 
марказий ва маҳаллий давлат ҳокимиятларининг молия-бюджет, бюджет-солиқ 
соҳаларида ваколатларини аниқ белгилаб олиш, маҳаллий давлат ҳокимиятига 
нисбатан рағбатлантириш механизмини ишлаб чиқиш объектив зарурат 
ҳисобланади. Шунингдек, умумдавлат солиқларини бюджет тизими бўғинлари 
ўртасида тақсимлашда илғор хориж тажрибасидан фойдаланиш мақсадга 
мувофиқ бўлади.