A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

 
Mavzu bo‗yicha qisqacha xulosalar 
1.O‗zbekiston geografik jihatdan Markaziy Osiyo mintaqasining 
markazida joylashgan bo‗lib, umumiy maydoni 448,97 kv.km.ni tashkil 
etadi. 
Hozir 
respublikamiz 
aholisi 
soni 
2019 
yil 
1 
aprel 
holatiga 33 mln 375,8 ming kishini tashkil etib, 2019 yil boshidan 120,3 
ming kishiga yoki 0,4 foizga o‗sdi. 
Aholi zichligi bo‗yicha tahlillar shuni ko‗rsatmoqdaki, O‗zbekiston 
bo‗yicha 1 kv kmga 74,1 kishi, aholining eng zich joylashuvi Andijon (1 

---

153
kv kmga 713,2 kishi), Farg‗ona (544,8 kishi), Namangan (370 kishi) 
viloyatlariga to‗g‗ri kelgan bo‗lsa, aksincha holat Navoiy viloyati (8,8 
kishi) va Qoraqalpog‗iston Respublikasiga (11,2 kishi) to‗g‗ri kelmoqda. 
2. Mehnat bozori – bozor iqtisodiyoti tizimining tarkibiy qismi bo‗lib, 
unda boshqa bozorlar: xomashyo, materiallar, qimmatli qog‗ozlar va 
boshqalar bilan birga faoliyat ko‗rsatadi.
Umuman, mehnat bozori deganda, bozor iqtisodiyotining umumiy 
kichik tizimi tushunilib, unda, bir tomondan – ish beruvchilar (ishlab 
chiqarish vositalarining egalari), ikkinchi tomondan – yollanma ishchilar 
o‗zaro aloqada bo‗ladi. Bu o‗zaro munosabatlar natijasida ishchi kuchi 
taklifi va unga talabning hajmi, tuzilmasi va nisbati shakllanadi.
Mehnat bozorining tarkibiy qismlariga mehnatga talab, mehnat taklifi, 
ishchi kuchi narxi, ishchi kuchi qiymati va raqobat kiradi. 
3. Respublikamizda bozor munosabatlarini samarali tadbiq etish, 
aholini ish bilan ta‘minlash va bu orqali ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga 
erishish, eng avvalo, mavjud mehnat resurslaridan samarali foydalanishga 
bog‗liq. Mehnat resurslari esa bugungi iqtisodiyotni liberallashtirish 
jarayonlarida muhim salmoqqa ega bo‗lib, uning ijtimoiy-iqtisodiy 
taraqqiyotdagi ahamiyatini mikro, mezo va makro darajalarda ko‗rish 
mumkin. 
4. Xalqaro mehnat bozorining shakllanishi va rivojlanishi nihoyatda 
murakkab jarayon bo‗lib, unga turli mamlakatlardagi mehnat migrantlari 
ishtirok etadigan jahon mehnat bozorining alohida segmentlarining yuzaga 
kelishi asos yaratadi. Xalqaro mehnat bozori bu – zarur ishchi kuchini 
tanlab olish uchun unga bo‗lgan talab va taklifni davlatlararo miqyosda 
tartibga 
solish 
jarayonlarida 
ishtirok 
etuvchi 
hamda 
mamlakat 
tashqarisidagi ishchi kuchini sotuvchilari va haridorlari doimiy ravishda 
faoliyat ko‗rsatuvchi xalqaro darajadagi bozordir. 
5. Hozirgi strategik rivojlanish davrida mehnat resurslarining mobilligi 
mehnat 
bozorida 
alohida 
o‗rin 
tutmoqda. 
Mehnat 
resurslari 
mobilligi 
deganda, mehnat resurslarining bir mintaqa yoki hududdan 
boshqasiga o‗tishi, bir mehnat faoliyati turini boshqasiga almashtirishga 
tayyorligi darajasini tushunamiz. Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, 
mehnat resurslarining mobilligi turlari 
hududlar, kasb-malaka hamda 
davomiyligi
bo‘yicha
tasniflanadi
6. Ma‘lumki, davlatning aholini ish bilan ta‘minlash siyosati 
bandlikning to‗liq darajasiga erishish maqsadini belgilaydi. Uning ro‗yobga 

---

154
chiqishi esa iqtisodiyotdagi tarkibiy o‗zgarishlar nechog‗li samarali amalga 
oshishiga bog‗liq. Shuni nazarda tutib, aytish joizki, ish bilan bandlik qayta 
tuzilishi ta‘minlanishida davlatning o‗rni beqiyos. Chunki u, birinchidan, 
mulk shakli o‗zgarishining islohotchisi sanaladi, ikkinchidan, makro va 
mikroiqtisodiy siyosatni amalga oshirib, tarmoqlar rivojiga ta‘sir o‗tkazadi, 
uchinchidan, institutsional shart-sharoitlarni dastlab u yaratadi. Demak, 
aholining ish bilan bandligi qayta tuzilishini boshqarish davlat tomonidan 
ish bilan band aholi tarkibi samarali o‗zgarishini ta‘minlash maqsadida 
amalga oshiriladigan chora-tadbirlar majmuasi, aholini ish bilan ta‘minlash 
bo‗yicha muntazam olib boriladigan davlat siyosatining ustuvor 
yo‗nalishlaridan biridir.