A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

Ilmiy-texnik taraqqiyot
 
omilining ta‘siri bir qator tarmoqlarni 
hududiy tashkil etishda aniq namoyon bo‗ladi. Masalan, mashinasozlik, 
elektrotexnika va kimyo sanoat tarmoqlariga tegishli ko‗pgina korxonalar 

---

57
yuksak darajada ilmiy texnika qudratiga ega bo‗lgan shaharlarda 
joylashtiriladi. 
Yuqorida ko‗rilgan omillarning ahamiyati katta. Ammo ularning 
barchasi pirovard natijada 
ekologik omil 
bilan «hisoblashishlari» kerak. 
Hozirgi kunda ayrim sanoat korxonalarining ishlashi shu nuqtai nazardan 
to‗xtatilganligi bejiz emas. Ekologik jihatdan kimyo, yog‗och-tsellyo‗loza, 
go‗sht, konserva, charm zavodlari, issiqlik elektrostantsiyalari aholi 
joylashgan markazlardan uzoqroqda bo‗lgani yaxshi. Bu omil bilan hozirgi 
kunda hisoblashmasdan iloji yo‗q. 
Bozor iqtisodiyoti omilini 
ishlab chiqarish tarmoqlarining hududiy 
tashkil etishga nisbatan tahlil etar ekanmiz, unda bu borada an‘anaviy fikr 
yuritish tarzimiz tamomila o‗zgarib ketadi. Chunki bu sharoitda nimaga 
ixtisoslashuvni va qaerda joylashtirishni pirovard natijada bozor, raqobat, 
talab va taklif belgilaydi, davlat esa regional (hududiy) va soliq siyosati 
orqali bu jarayonni boshqarib yoki tartibga solib turadi.
Bozor iqtisodiyotining o‗zi esa ishlab chiqarishni joylashtirishda hal 
qiluvchi omildir. Sababi-bozortalab sohalargina rivojlanadi; bozori 
chaqqon mahsulotlarni ishlab chiqargan tadbirkorlar engadi. 
Bozor (talab va taklif), erkin raqobat, u yoki bu mahsulot ishlab 
chiqaradigan makonni, bozor muhitini belgilaydi. Shu bois, talabning 
nafaqat mikdor jihatdan o‗sib borishini, balki uning xususiylashuvini, 
sifatini e‘tiborga olish, ixcham, xarakatchan, boshqarishi oson bo‗lgan 
kichik va o‗rta korxonalarni joylashtirish o‗tish davri uchun ayniqsa xosdir. 
Bu davrda vaqt va makondan unumli foydalanish o‗ta zarur. 
Hozirgi vaqtda qulay investitsiya makonini yaratish ham katta mazmun 
kasb etadi. Infrastruktura va boshqa sharoitlarning mavjudligi, huquqiy va 
tashkiliy 
masalalarning 
hal 
etilganligi, 
kafolatlanganligi 
xorijiy 
sarmoyadorlarning kirib kelishiga qulaylik yaratadi. Ko‗pincha investorlar 
huquqiy jihatdan kafolatlangan, ijtimoiy-siyosiy baqarorlik, arzon ishchi 
kuchi bo‗lgan hududlarni qidiradilar. Qurilgan qo‗shma korxonalar esa 
mintaqa va milliy iqtisodiyotni rivojlantirishga uning tarmoqlar va hududiy 
tarkibiga sezilarli o‗zgarishlar kiritadi. 

---

58