A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

 
Mavzuga oid qisqacha xulosalar 
1. Mintaqaning raqobatbardoshliligi tegishli mintaqada iqtisodiy 
rivojlanish darajasi va aholining turmush darajasining muhim jihatidir. 
Shuning uchun mintaqaning raqobatbardoshligini oshirish davlat va 
mintaqaviy darajada iqtisodiy siyosatning muhim va murakkab vazifasidir.
2. Hozirgi paytda ushbu sohadagi empirik tadqiqotlarning barcha 
holatlariga nisbatan «raqobatbardoshlik» atamasining umume‘tirof etilgan 
qat‘iy va tezkor ta‘rifi mavjud emas. Bu ushbu kontseptsiyaning individual 
ishlab chiqaruvchilarga yoki tovarlarga nisbatan shuningdek, ayrim 
mintaqalarga ham taalluqli.
3. Shu bilan birga, qaror qabul qiluvchilarni ma‘lum manbalardan 
foydalanishning yangi imkoniyatlarini izlash, shuningdek oldingi 
noma‘lum bo‗lgan qiymat yaratadigan manbalarni aniqlash uchun qaror 
qabul qiluvchilarni rag‗batlantirish printsipi asosida raqobatdoshlikni 
ko‗rib chiqish tavsiya etiladi. Bu tadbirkorlik subyektlariga, shuningdek, 
ushbu hududda institutsional muhitning sifatiga bog‗liq bo‗lgan qaror qabul 
qiladigan shaxslarga nisbatan qo‗llaniladi. Ushbu yondashuv «raqobat» va 
«raqobatbardoshlik» tushunchalarini birlashtirishga asoslangan.
4. Mintaqaning raqobatbardoshligi nazariy tasnifga bog‗liq bo‗lgan 
ko‗plab omillarga bog‗liq. Qarorlarni qabul qilish jarayoni nuqtai 

---

382
nazaridan, eng muhimi, endogen va ekzogen raqobatdosh omillar 
guruhlaridir.
5. Amaliy tadqiqotlarda har birining qiyosiy afzalliklari va 
kamchiliklariga 
ega 
bo‗lgan 
ko‗rsatkichlar 
majmuasi 
asosida 
raqobatbardoshlikni baholashning turli usullari qo‗llaniladi. Eng keng 
tarqalgan sifatida aniqlangan taqqoslama afzalliklar koeffitsienti, ishlab 
chiqarish birligiga to‗g‗ri keladigan mehnat unumdorligi va mehnat 
xarajatlari kabi ko‗rsatkichlarni ta‘kidlash kerak. Raqobatbardoshlikni 
baholash uslubini tanlash maqsadga shuningdek mavjud ma‘lumotlarga 
bog‗liq. Bundan tashqari, mavjud ma‘lumotlar har doim ham muhim 
emasligini va muhim ma‘lumotlar har doim ham mavjud bo‗lmasligini 
yodda tutish kerak. Barcha holatlar uchun bir xil raqobatbardoshlikni 
baholash uchun qo‗llaniladigan ideal usul aniqlanmagan.
6. Tarmoq va bozorda ishlab chiqaruvchilarning raqobatdoshligini 
ajratib ko‗rsatish kerak. Agar bozorda ishlab chiqaruvchilarning 
raqobatbardoshligi mahsulot tannarxi darajasiga bevosita bog‗liq bo‗lsa, 
soha ichidagi raqobatbardoshlik (turli xil va har doim ham osongina bir-
birini almashtirib bo‗lmaydigan tovarlarni ishlab chiqarish) qo‗shimcha 
omil - ishlab chiqaruvchining qiyosiy afzalliklarini aks ettirgan ixtisoslikni 
tanlashdir. O‗z navbatida, mintaqaning raqobatbardoshligi ishlab 
chiqarishning institutsional sharoitlarini tannarx va ixtisoslashuv omili 
bilan birga kiritishni nazarda tutadi, bu esa ishlab chiqaruvchilarning 
xarajatlarini nafaqat tabiiy qiyosiy ustunliklar yoki afzalliklar tufayli, balki 
davlat tomonidan o‗rnatilgan (hukumat va mintaqaviy darajada) majburiy 
talablarga rioya qilish bilan bog‗liq xarajatlar farqlari tufayli farqlanishiga 
olib kelishi kerak.