y aq in v a q tla r g a c h a ilm iy j a m o a t c h i l i k k a yaxshi m a ’l u m b o 'l m a g a n ,
qolaversa a s a r h a q id a turlich a, k o ‘p h o lla rd a bir-biriga
zid fikrlar h u k m
suradi. M asalan, K .G .Z a l e m a n (1849—1916) “ M usaxxir u l-b ilo d ” ni Hofiz
T a n i s h B u x o riy n in g “ S h a r a f n o m a y i s h o h i y ” a s a r in in g q is q a rtirilg a n
n u s x a s i, d e b a y t g a n 1 b o 'i s a , ingliz s h a r q s h u n o s i C h . A . S t o r i h a m d a
“ С о б р а н и е в о с т о ч н ы х р у к о п и с е й А Н У з С С Р ”
katalogini tuzuvchilari
uni “Tarixi S h a y b o n iy ” deb ataganlar2. Y aqinda S an k t-P e te rb u rg lik olim a
M .A .Salohitdinova “ Musaxxir u l-bilod” ni mustaqil asar ekanligini aniqladi
va a sa r h a m d a u n in g muallifi haq id a qisqa ilmiy ax b o ro t e ’lon qildi.
“ M u s a x x i r u l - b i l o d ” S h a y b o n i y l a r s u lo la s in in g A b u l x a y r x o n d a n
boshlab shajarasi b a y o n i b o 'lib , O 'z b e k is to n va Q o z o g 'is to n n in g X V —
XVI a s r l a r d a g i t a r i x i n i o ' r g a n i s h d a m u h i m q o ' l l a n m a l a r d a n biri
hisoblanadi. A sa r 16 1 0-yil a trofida yozilgan.
K itob ta rkibi m u q a d d i m a va olti b o b d a n iborat.
Birinchi b o b A b u lxayrxonning o'g 'li va taxt vorisi S h o h Bulog' S ulton,
u n in g o'g 'illari M u h a m m a d S hohbaxt, S h ayboniyxon
va M a h m u d Sulton
h a m d a u la rn in g avlodi tarixini o 'z ichiga oladi.
I k k i n c h i b o b d a K o ' c h k u n c h i x o n ( K o ' c h u m x o n ) v a u n i n g
S a m a r q a n d d a h u k m r o n lik qilgan avlodi tarixi bay o n etilgan.
U c h i n c h i b o b d a S u y u n c h x o j a x o n va u n i n g T o s h k e n t h a m d a
T u rk is to n d a h u k m r o n lik qilgan avlodi tarixi keltirilgan.
T o 'r t i n c h i b o b d a xoja M u h a m m a d x o n va u n in g M o v a r o u n n a h r d a
p o d s h o h lik qilgan avlodi tarixi keltirilgan.
Beshinchi b o b A b d u l m o 'm i n x o n n i n g taxtga o 'tirish i (1598)
va qisqa
h u k m ro n lig i haqida.
O ltin c h i b o b d a B u x o ro n in g diqqatga sazo v o r joylari, m u a llif bilan
z a m o n d o s h b o 'l g a n va B u xoroda istiqom at qilgan shayxlar,
o lim la r va
s h o irla r h a q id a q isq a c h a m a ’lu m o t beriladi.
“ M usaxxir u l - b i l o d ” k a m o 'rg a n ilg a n , q o 'l y o z m a nusxalari h a m kam .
H o z i r u n i n g f a q a t ikki q o 'l y o z m a nusxasi m a ’lu m : biri O ' z R FA
S h a r q s h u n o s l i k i n s t i t u t i d a ( I n v . № 1 505), i k k i n c h i s i R o s s iy a FA
S h a rq sh u n o slik in stitu tin in g S a n k t- P e te r b u r g b o 'lim id a ( I n v . № S. 465)
s a q la n m o q d a . Afsuski, ikkala nusxa h a m t o 'l a em as. Birinchi nusxada
m u q a d d i m a va b i r in c h i b o b n i n g k a tta q ism i y e t i s h m a y d i , ik k in c h i
n u sx an in g esa en g kerakli V—VI boblari y o'q.
1 У м н и к о в И .И . " А б д у л л а - н а м е ” Х а ф и з а Т а н и ш а и е е и с с л е д о в а т е л и / / З а п и с к и
к о л л е г и и в о с т о к о в е д о в . V т о м . — J1., 1930. С . 322.
! С т о р и Ч .А . П е р с и д с к а я л и т е р а т у р а . Б п о - б и б л и о г р а ф и ч е с к и й о б з о р , ч а с т т 2. С . 1 17;
С о б р а н и е в о с т о ч н ы х р у к о п и с е й А П У з С С Р . — Т.: т о м 1. 1952. С . 80.
229
A sarning I—IV boblarida XVI asr
tarixiga oid m a n b a la rn i, xususan
“ Sharafnomayi shohiy”dek yirik asarlami h a m m a ’lum darajada to'latuvchi,
ularda bayon etilgan voqealarga aniqlik kirituvchi q im m a tli m a ’lu m o tla r
k o 'p . S h a y b o n i y x o n t o m o n i d a n 1507-yili o ‘t k a z ilg a n pul is lo h o ti;
Shayboniylar o'rtasida kelishmovchiliklar va o 'z a ro nizolar, uning sabablari;
Shayboniylar bilan q o zo q xonlari o'rtasidagi
siyosiy m u n o sa b a tla r; o ‘sha
z a m o n la rd a Sirdaryo b o 'y id a istiqom at qilgan q o r a q a lp o q la r va ularning
XVI asrning oxiri va XVII asr boshlaridagi ahvoli; T o s h k e n t,
T u rk isto n ,
S a y ra m , A n d ijo n va Axsiket kabi s h a h a rla rn in g XVI a srning so'n ggi
c h o r a g i d a g i i j t i m o i y - s i y o s i y a h v o l i h a q i d a g i m a ’l u m o t i a r s h u l a r
jumlasidandir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
