A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik



Download 6,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet219/264
Sana27.01.2022
Hajmi6,96 Mb.
#414487
1   ...   215   216   217   218   219   220   221   222   ...   264
Bog'liq
madraimov a. manbashunoslik fuzaelova

7.3. Fors tilidagi manbalar
7.3.1. «M usaxxir al-bilod»
“ M u s a x x ir a l - b i l o d ” ( “ M a m l a k a t l a r n i b o ' y s u n d i r u v c h i ” ) n o m li 
asarning muallifi M u h a m m a d y o r ibn Arab K attagondir. U n in g hayoti va 
i lm iy - a d a b iy fa o liy a tig a o id m a ’l u m o t l a r k a m . O 'z i n i n g s o 'z la r ig a
q arag an d a, u XVI asrning ikkinchi yarm i va XVII asr boshlarida yashab 
o ' t g a n S h a y b o n i y A b d u l l a x o n s o n i y va A s h t a r x o n i y l a r d a n Boqi 
M u h a m m a d x o n (1603—1606)ning xizm atida bo'lgan.
M u h a m m a d ibn Arab K attagon va u ning “ Musaxxir u l-b ilo d ” asari
228


y aq in v a q tla r g a c h a ilm iy j a m o a t c h i l i k k a yaxshi m a ’l u m b o 'l m a g a n ,
qolaversa a s a r h a q id a turlich a, k o ‘p h o lla rd a bir-biriga zid fikrlar h u k m
suradi. M asalan, K .G .Z a l e m a n (1849—1916) “ M usaxxir u l-b ilo d ” ni Hofiz 
T a n i s h B u x o riy n in g “ S h a r a f n o m a y i s h o h i y ” a s a r in in g q is q a rtirilg a n
n u s x a s i, d e b a y t g a n 1 b o 'i s a , ingliz s h a r q s h u n o s i C h . A . S t o r i h a m d a
“ С о б р а н и е в о с т о ч н ы х р у к о п и с е й А Н У з С С Р ” katalogini tuzuvchilari 
uni “Tarixi S h a y b o n iy ” deb ataganlar2. Y aqinda S an k t-P e te rb u rg lik olim a 
M .A .Salohitdinova “ Musaxxir u l-bilod” ni mustaqil asar ekanligini aniqladi 
va a sa r h a m d a u n in g muallifi haq id a qisqa ilmiy ax b o ro t e ’lon qildi.
“ M u s a x x i r u l - b i l o d ” S h a y b o n i y l a r s u lo la s in in g A b u l x a y r x o n d a n
boshlab shajarasi b a y o n i b o 'lib , O 'z b e k is to n va Q o z o g 'is to n n in g X V — 
XVI a s r l a r d a g i t a r i x i n i o ' r g a n i s h d a m u h i m q o ' l l a n m a l a r d a n biri 
hisoblanadi. A sa r 16 1 0-yil a trofida yozilgan.
K itob ta rkibi m u q a d d i m a va olti b o b d a n iborat.
Birinchi b o b A b u lxayrxonning o'g 'li va taxt vorisi S h o h Bulog' S ulton, 
u n in g o'g 'illari M u h a m m a d S hohbaxt, S h ayboniyxon va M a h m u d Sulton 
h a m d a u la rn in g avlodi tarixini o 'z ichiga oladi.
I k k i n c h i b o b d a K o ' c h k u n c h i x o n ( K o ' c h u m x o n ) v a u n i n g
S a m a r q a n d d a h u k m r o n lik qilgan avlodi tarixi bay o n etilgan.
U c h i n c h i b o b d a S u y u n c h x o j a x o n va u n i n g T o s h k e n t h a m d a
T u rk is to n d a h u k m r o n lik qilgan avlodi tarixi keltirilgan.
T o 'r t i n c h i b o b d a xoja M u h a m m a d x o n va u n in g M o v a r o u n n a h r d a
p o d s h o h lik qilgan avlodi tarixi keltirilgan.
Beshinchi b o b A b d u l m o 'm i n x o n n i n g taxtga o 'tirish i (1598) va qisqa 
h u k m ro n lig i haqida.
O ltin c h i b o b d a B u x o ro n in g diqqatga sazo v o r joylari, m u a llif bilan 
z a m o n d o s h b o 'l g a n va B u xoroda istiqom at qilgan shayxlar, o lim la r va 
s h o irla r h a q id a q isq a c h a m a ’lu m o t beriladi.
“ M usaxxir u l - b i l o d ” k a m o 'rg a n ilg a n , q o 'l y o z m a nusxalari h a m kam . 
H o z i r u n i n g f a q a t ikki q o 'l y o z m a nusxasi m a ’lu m : biri O ' z R FA 
S h a r q s h u n o s l i k i n s t i t u t i d a ( I n v . № 1 505), i k k i n c h i s i R o s s iy a FA
S h a rq sh u n o slik in stitu tin in g S a n k t- P e te r b u r g b o 'lim id a ( I n v . № S. 465) 
s a q la n m o q d a . Afsuski, ikkala nusxa h a m t o 'l a em as. Birinchi nusxada 
m u q a d d i m a va b i r in c h i b o b n i n g k a tta q ism i y e t i s h m a y d i , ik k in c h i 
n u sx an in g esa en g kerakli V—VI boblari y o'q.
1 У м н и к о в И .И . " А б д у л л а - н а м е ” Х а ф и з а Т а н и ш а и е е и с с л е д о в а т е л и / / З а п и с к и
к о л л е г и и в о с т о к о в е д о в . V т о м . — J1., 1930. С . 322.
! С т о р и Ч .А . П е р с и д с к а я л и т е р а т у р а . Б п о - б и б л и о г р а ф и ч е с к и й о б з о р , ч а с т т 2. С . 1 17; 
С о б р а н и е в о с т о ч н ы х р у к о п и с е й А П У з С С Р . — Т.: т о м 1. 1952. С . 80.
229


A sarning I—IV boblarida XVI asr tarixiga oid m a n b a la rn i, xususan 
“ Sharafnomayi shohiy”dek yirik asarlami h a m m a ’lum darajada to'latuvchi, 
ularda bayon etilgan voqealarga aniqlik kirituvchi q im m a tli m a ’lu m o tla r 
k o 'p . S h a y b o n i y x o n t o m o n i d a n 1507-yili o ‘t k a z ilg a n pul is lo h o ti; 
Shayboniylar o'rtasida kelishmovchiliklar va o 'z a ro nizolar, uning sabablari; 
Shayboniylar bilan q o zo q xonlari o'rtasidagi siyosiy m u n o sa b a tla r; o ‘sha 
z a m o n la rd a Sirdaryo b o 'y id a istiqom at qilgan q o r a q a lp o q la r va ularning 
XVI asrning oxiri va XVII asr boshlaridagi ahvoli; T o s h k e n t, T u rk isto n , 
S a y ra m , A n d ijo n va Axsiket kabi s h a h a rla rn in g XVI a srning so'n ggi 
c h o r a g i d a g i i j t i m o i y - s i y o s i y a h v o l i h a q i d a g i m a ’l u m o t i a r s h u l a r
jumlasidandir.

Download 6,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   215   216   217   218   219   220   221   222   ...   264




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish