A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet219/245
Sana08.07.2022
Hajmi6,54 Mb.
#757234
1   ...   215   216   217   218   219   220   221   222   ...   245
Bog'liq
A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

7.3. Fors tilidagi manbalar
7.3.1. «M usaxxir al-bilod »
“ M usaxxir a l-b ilo d ” ( “ M a m la k a tla m i b o 'y su n d iru v c h i” ) nom li 
asam ing muallif] M uham m adyor ibn Arab Kattagondir. Uning hayoti va 
ilm iy -adabiy faoliyatiga oid m a ’lu m o tla r kam . O 'z in in g
s o 'z la rig a
qaraganda, u XVI asm ing ikkinchi yarmi va XVII asr boshlarida 
yashab 
o 'tg a n S h a y b o n iy A b d u llax o n so n iy va A s h ta rx o n iy la rd a n Boqi 
M uham m adxon (I6 0 3 -I6 0 6 )n in g xizm atida bo'lgan.
M uham m ad ibn Arab K attagon va uning “ Musaxxir u l-bilod” asari
228


y aqin v a q tla rg a c h a
ilm iy jam o atch ilik k a yaxshi m a ’lum b o 'lm a g a n , 
qolaversa 
asar haqida turlicha, ko‘p hollarda bir-biriga zid fikrlar hukm
suradi. 
M asalan, K .G .Z alem an (1849-1916) “ M usaxxirul-bilod”ni Hofiz 
T an ish
B uxoriyning “ S harafnom ayi sh o h iy ” asarin in g qisqartirilgan 
n u sx a si, 
d eb a y tg a n 1 b o 'lsa , ingliz sharqshun osi C h .A .S tori ham d a 
«С обрание восточны х рукописей АН У зС С Р ” katalogini tuzuvchilari 
uni 
“Tarixi Shayboniy” deb ataganlar2. Yaqinda Sankt-Peterbuirglik olim a 
M .A Salohitdinova “ Musaxxir ul-bilod’’ni mustaqil asar ekanligini aniqladi 
va 
a sar 
ham da uning muallifi haqida qisqa ilmiy axborot e ’lon qildi.
“ M usaxxir u l-b ilo d ” S h ay b o n iy lar su lo lasin in g A bu lx ayrxo nd an 
boshlab 
shajarasi bayoni b o ’lib, 0 ‘zbekiston va Q ozog'istonning X V - 
XVI asrla rd ag i ta rix in i o 'r g a n is h d a m u h im q o 'lla n m a la r d a n b iri 
hisoblanadi. 
Asar 1610-yil atroflda yozilgan.
Kitob tarkibi m uqaddim a va olti bobdan iborat.
Birinchi bob Abulxayrxonning o ‘g ‘Ii va taxt vorisi Shoh Bulog' Sulton, 
uning o ‘g ‘illari M uham m ad Shohbaxt, Shayboniyxon va M ahm ud Sulton 
ham da ulam ing avlodi tarixini o 'z ichiga oladi.
I k k in c h i b o b d a K o 'c h k u n c h ix o n ( K o 'c h u m x o n ) va u n in g
Sam arqandda hukm ronlik qilgan avlodi tarixi bayon etilgan.
U c h in c h i b o b d a S u y u n c h x o ja x o n va u n in g T o s h k e n t h a m d a
Turkistonda hukm ronlik qilgan avlodi tarixi keltirilgan.
T o 'rtin ch i bobda xoja M uham m adxon va uning M ovarounnahrda 
podshohlik qilgan avlodi tarixi keltirilgan.
Beshinchi bob A bdulm o'm inxonning taxtga o'tirishi (1598) va qisqa 
hukmronligi haqida.
O ltinchi bobda Buxoroning diqqatga sazovor joylari, m uallif bilan 
zam ondosh bo 'lg an va Buxoroda istiqom at qilgan shayxlar, olim lar va 
shoiriar haqida qisqacha m a ’lum ot beriladi.
“ Musaxxir ul-b ilo d ” kam o'rganilgan, qo'ly ozm a nusxalari ham kam. 
H ozir u n in g faqat ikki q o 'ly o z m a nusxasi m a ’lum : biri O 'z R FA 
S h a r q s h u n o s lik
in s titu tid a (ln v .№ 1505), ik k in c h isi R ossiya FA 
S h arqshunoslik 
institutining S ankt-P eterburg b o'lim id a (In v .№ S. 465) 
saqlanm oqda. 
Afsuski, ikkala nusxa ham to 'la em as. Birinchi nusxada 
m uqaddim a va b irin ch i bobning katta qism i yetish m ay d i, ikkinchi 
nusxaning esa eng kerakli V—VI boblari yo'q.
1 У мников И .И . “ А б д у л л а-н ам е” Х а ф ш а Т ан и ш а и сс и с с л с д о в а т с л и //З а п и с к и
коллегии востоковед ов. V том . - Л .. 1930. С. 322.
Стори Ч.А. П ерси дская литература. Б и о-б и б л и о гр аф и ч ески й о б ю р ч аеп п 2. С . 117; 
С обрание во сто чн ы х р у к о п и сей А Н У зС С Р. - Т.: том I. 1952. С . 80.
229


Asam ing I—IV boblarida XVI asr tarixiga oid m anbalam i, xususan 
“Sharafnomayi shohiy”dek yirik asariami ham m a’lum darajada to'latuvchi, 
ularda bayon etilgan voqealarga aniqlik kirituvchi qim m atli m a ’lum otlar 
k o ‘p. S hayboniyxon to m o n id a n 1507-yili o ‘tkazilg an pul islohoti
Shayboniylar o ’rtasida kelishmovchiliklar va o ’zaro nizolar, uning sabablari; 
Shayboniylar bilan qozoq xonlari o'rtasidagi siyosiy m unosabatlar; o ‘sha 
zam onlarda Sirdaryo bo ‘yida istiqom at qilgan qoraqalpoqlar va ulam ing 
XVI asm ing oxiri va XVII asr boshlaridagi ahvoli; T oshkent, Turkiston, 
Sayram , Andijon va Axsiket kabi shaharlam ing XVI asm ing so ’nggi 
ch o rag id ag i ijtim o iy -siy o siy ah v o li h aq id ag i m a ’lu m o tla r sh u la r 
jumlasidandir.

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   215   216   217   218   219   220   221   222   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish