A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet227/245
Sana08.07.2022
Hajmi6,54 Mb.
#757234
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   245
Bog'liq
A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

7.3.9. «Silsilat us-salotin»
“ Silsilat us-salotin” Hoji M ir M uh am m ad Salim ning asaridir. U ning 
qo'lyozm a nusxalari juda kam yob bo'lib, bir nusxasi Angliyaning Oksford 
shahridagi Bodli kutubxonasida (raqam i № 269) saqlanm oqda.
Hoji M ir M uham m ad Salim hech bo'lm aganda biron kichik viloyatga 
hokim bo'lish sharaflga m uyassar b o 'lo lm ag an va boshidan k o 'p o g 'ir 
kunlam i kechirgan A shtarxoniylar jum lasidandir. U ning bobosi T ursun 
M uham m ad sulton 1578-1598-yillari S am arqand hokim i bo'lgan. U ning 
t o 'n g 'i c h o 'g 'l i P o y a n d a M u h a m m a d S u lto n B alx x o n i N a d r
M uham m adxonga yaqin b o 'lg a n , x o n n in g singlisi Z u b ay da bon ug a 
uylangan va 1611—1642-yillari Q unduz viloyatiga hokim lik qilgan. Ana 
shu P o y an d a M u h am m ad su lto n b ilan Z ub ay d a b o n u d a n tu g 'ilg an
M uham m adyor sulton Hoji M ir M u h am m ad Salim ning bobosidir. U 
1 6 4 5 -y ilg a c h a S h a h r is a b z v ilo y a tig a h o k im b o 'l g a n va N a d r
M uham m adxon Buxoro taxtini o 'g 'li A bdulazizxonga qoldirib ketgandan 
keyin u bilan birga Balxga qochib borgan. O radan bir yil o 'tg ac h , 1646- 
yili, Balx B oburiylardan Shohi J a h o n q o 'sh in lari to m o n id a n ishg'ol 
e t i l g a n l a n s o 'n g , x o n n in g o n a s i S h a h r i b o n u h a m d a N a d r
M uham m adxonning boshqa oila a ’zolarini olib Buxoroga qochib keldi, 
A bdulazizixonning qalm oqlar, qoraqalpoq va qozoq sultonlariga qarshi 
harbiy y urish larida ishtirok etd i, to j-u taxt o ldid a k o 'rsa tg an k atta 
xizm atlari uchun Shahrisabzga hokim qilib tayinlandi. M uham m adyor 
sulton 1647-yilning 14-iyunida Avrangzeb qo 'shini bilan Balx qishlog'i
- T em urobodda bo'lgan jangda halok bo'lgan. Hoji M ir M uham m ad 
Salim ning otasi M uham m ad Rustam sulton 1645-yili hali yosh bo 'lgan
va A bdulazizixon unga iq to ’1 tarzida S am arqandga qarashli Saripul 
tum anini in ’om qilgan, unga o taliq 2 qilib esa M ir Shohxoja Shavdariyni 
tayinlagan. Lekin, 1671-yili Abdulaziz undan xavfsirab ko'ziga mil torttirib 
k o 'r qilgan. M uham m ad Rahim sulton o radan k o 'p vaqt o 'tm ay , am ir 
M uham m adyor otaliqning vositachiligi bilan, xondan ruxsat olib hajga 
jo'nagan. Lekin, D ekan viloyatida davom etib turgan urush harakatlari 
sababli, bandargoh shaharlaridan birontasiga o'tolm ay, Shohijahonobodga 
Qaytib kelgan va oradan ikki yil o 'tg a c h , o 's h a yerda vafot etgan.
' Iqto’ (arab. kcsim ) — 0 ‘rta asrlarda Yaqin va 0 ‘rra Sharq m am lakatlarida oliy h u k m d o r 
tarafidan shahzoda va yirik am irlarga katta xizm atlari cvaziga in ’om qilingan yer-suv, mulk. 
'O t a li q — 0 ‘rta asrlarda 0 ‘rta O siyo x o n liklarida am alda b o 'lg an oliy m ansab egasi, 
shahzodalarning tarbiyachisi va valiysi.
237


Mir Muhammad Salimningo‘zjga kelsak, u, asarda bayon etilgan voqealarga 
qaraganda, otasidan keyin Buxoroda qolgan. 1711-yili Ubaydullaxon 
o'ldirilgandan keyin, haj qilish bahonasi bilan Arabistonga jo'nagan. Biryilcha 
Isfahonda istiqomat qilib, 1712-yili Turkiyaga borgan. Sulton Ahmad 111 
(1703—1730) uni ehtirom bilan kutib olgan. T o ‘rt yilcha Turkiyada turib, 
mazkur sultonning harbiy yurishlarida qatnashgan. M ir M uham m ad Salim 
1716-yili Makkaga boigan va haj marosimini ado etgandan keyin, dengiz 
orqali Hindistonga kelgan va Boburiy Nosiruddin M uham m adshoh (1 7 1 9 -
1748)ning xizm atiga kirgan. “ Silsilat u s-sa lo tin ” asarini N osiruddin 
Muhammadshohning topshirig'i bilan yozgan. Hoji Mir Muhammad Salimning 
qachon va qayeida vafot etganligi aniqlanmagan.
“ Silsilat us-salotin” 1731-yilda yozilgan b o 'lib , m uqaddim a va to ‘n 
qism dan iborat.
M uqaddim ada asam ing yozilishi haqida so ‘z boradi va muallifning 
1711-yildan keyingi hayoti haqida ayrim , diqqatga sazovor m a’lum otlar 
keltiriladi.
Birinchi qism da islom iyatdan aw a l o 'tg a n payg'am barlar, qadimgi 
turklar va m o'g'u llar, xususan barioslar va A m ir T em um ing ota-bobolari, 
A m ir T e m u r va T e m u riy la r, s h u n in g d e k , h a z ra t s o h ib q iro n n in g
H indistonda hukm ronlik qilgan avlodi tarixi qisqacha bayon etiladi.
Asam ing ikkinchi qismi M o 'g'ulisto nning T u g 'lu q T em urxon (1348— 
1363) dan to Suyuig'atm ishxongacha (1370—1388) o 'tgan davrdagi tarixini 
o 'z ichiga oladi.
M uqaddim a va I—11 qism lam i yozishda m uallif o 'zid an aw al yozilgan 
a s a r l a r d a n , m a s a l a n , J u v a y n i y n i n g “ T a r ix i j a h o n k u s h o y ” , 
R ash id u d d in n in g “J o m e ’ u t-ta v o rix ” , S h a ra fu d d in Ali Y azdiyning 
“Z afarnom a” , M irzo U lug'bekning “Tarixi arb a’ ulus” , X ondam im ing 
“ M aosir u l-m uluk ” , “ Xulosat ul-axbor” va “ H abib us-siyar” asarlari, 
A bulfazl A llo m iy n in g “A k b a m o m a ” , H ofiz D o 's tm a h a m m a d ibn 
Yodgom ing “ M ajm a’ ul-ajoyib” (1606-yili yozilgan) va boshqa 20 ga 
yaqin kitoblardan foydalangan.
“ Silsilat us-salotin” ning II I—IV qism lari favqulodda aham iyatga ega 
bo'lib, O 'rta Osiyo, xususan O 'zbekistonning XVI—X V I11 asm ing birinchi 
choragidagi ijtimoiy-siyosiy tarixini bayon qiladi.
Asarda Buxoro xonligining Eron, H indiston va K oshg'ar bilan 
b o 'lg an
aloqalari, Buxoro xonligida hokimiyatning Shayboniylardan 
A shtarxoniylar 
q o 'lig a o 'tis h in in g an iq ta fsilo ti, X V II asrd a Balx va 
B a d a x sh o n , 
sh u n in g d e k , O 'z b e k isto n n in g ijtim o iy -siy o siy va m ad an iy
h a y o ti, 
Shohijahonning Balx va Buxoro xonligi ichki ishlariga qurolli 
a r a la s h u v i


va B oburiylar q o ‘sh in ining Balx va unga to b e b o 'lg an yerlarni bosib 
olishi, 
X orazm ning X V I—XVII asrlardagi siyosiy ahvoli xususida boshqa 
m a n b a la rd a
uchram aydigan qim m atli dalil va m a ’lu m o tla r keltiriladi. 
A sarda 
ulus tizim i, tiul va solona kabi soliqlar, O 'z b ek isto n shaharlari, 
u la m in g
aholisi va tu rm u sh tarzi haq id a keltirilgan m a ’lum o tlar ham
alo h id a 
qim m atga egadir.
Hoji M ir M u h a m m a d S alim B uxoro x o nlari — A bdu llax on II, 
A bd u lm o 'm in x o n , D inm u h am m ad x o n , Im om q ulixo n, A bdulazizxon, 
S ubxon q u lix o n n in g H in d isto n , E ron va T u rkiya h u k m d o rlari bilan 
yo zish m alarin in g 20 n a fa r m ak tu b i n u sx alarin i h a m keltirg an . Bu 
m a k tu b la r, s h u b h a siz , B uxoro xonligi b ila n m a z k u r m a m la k a tla r 
o'rtasidagi m u nosabatlar tarixini o'rg an ish d a m uhim m a ’no kasb etadi.

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish