A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

4 .4 .8 .  «Tarixi  M a s’udiy»
A n’anaviy tarixiy asarlardan yaqqol ajralib turadigan  “Tarixi  Mas’udiy” 
( “ M as’ud  tarixi”)  asam ing  muallifi  Abulfazl  M uham m ad  ibn  al-H usayn 
al-kotib  al-B ayhaqiydir  (995—1077).  U  N ish o p u r  viloyatiga  qarashli 
H arisobod  q ish lo g 'id a  badavlat  m an sab d o r  o ilada  tu g 'ilg an ,  asosan 
N ishopur  shahrida  ta ’lim  olib,  balog'atga  yetgan.
Abulfazl  Bayhaqiy taxm inan  1021-yili G 'aznaviylardavlatining devoni 
rasoili  -   xorijiy  m am lakatlar bilan  aloqa  yurituvchi  m ahkam aga  dabirlik 
mansabiga  qabul  qilindi  va  vazir Abu  N asr  M ishkon  rahbarligida  19  yil 
o'sh a  m ansabda  xizmat  qildi.  Abu  N asr  M ishkon  vafotidan  so'ng  1039- 
yili Abulfazl  Bayhaqiy uning o 'm ig a devon boshlig'i etib tayinlandi.  1041- 
yili  Sulton  M as’ud  o'ldirilgandan  so'ng,  u  saroy  xizm atidan  chetlatildi 
va  faqat  Sulton  A bdurashid  1050-yiIi  hokim iyat  tepasiga  kelgach,  yana 
o 'z o 'm ig a tiklandi.  Abulfazl  Bayhaqiy bu lavozim da  1059-yiIgacha,  ya’ni 
Sulton  Farruhzod  (1053-1 0 5 9 ) saltanatining oxirigacha davlat  xizmatida 
bo'ldi,  keyin  istefoga  chiqib,  ilmiy  ish  bilan  m ashg'ul  bo'ldi.  U  1077-yili 
vafot  etgan.
Abulfazl  Bayhaqiy  “Ziynat  ul-k ito b ”  ( “ K itoblar ziynati”),  “Tarixi  oli 
M ahm ud”  ( “ M ahm ud  xonadonining  tarixi”)  yoki  “Jo m i’  fi  tarixi  oli 
Sabuqtegin” ( “ Sabuktegin xonadoni tarixidan hikoyalar majmuasi”)  nomli 
asarlari  bilan  m ashhur.  “Tarixi  B ayhaq”  ( “ Bayhaq  (viloyati)  tarixi”)  asar 
muallifi  A bulhasan  Ali  Bayhaqiy XII  asm ing  ikkinchi  yarm ida  o'tgan  va 
ko'pincha ibn  Funduq nom i bilan m ashhur bo'lgan olim ning m a’lumotiga 
qaraganda, Abulfazl  Bayhaqiyning “Tarixi oli  M ahm ud” asari o'ttiz jilddan 
iborat  bo'lgan.  Lekin,  bu  ulkan  asam ing  faqat  oltinchi jildining  ikkinchi 
qismi,  7,  8,  9-jildlari  ham da  10-jildining  bir  qismi  yetib  kelgan,  xolos.
172

---

Bu 
q ism lar 
Sulton  M as’ud  (1 0 3 0 -1 0 4 1 )  davri  tarixini  o 'z   ichiga  oladi  va 
“Tarixi 
M as’udiy”  nom i  bilan  m a ’lum   va  m ashhur.
“Tarixi  M as’udiy”  asarida  boshqa  tarixiy  kitoblardan  farqli,  m uallif 
o'zi ko'igan va ishonchli  kishilardan aniqlagan m a'lum otlam i, shuningdek, 
hukum at  m ahkam alarida  saqlangan  rasm iy  hujjatlar  asosida  ham d a