A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

( “ Q o r ila m in g  
xatolari  h aqida”)  va tasaw uf 
xususida  “ Risolai  N ajm iya”  kabi  bir  necha  kitoblar  yaratgan.
Nasafiyning tarix  fani  uchun  eng  m uhim   “ Kitob  al-qand 
fi  m a ’rifati 
ulamoi  S am arqand"  asaridir.  U ning  yana  bir  nom i  «Kitob 
a l-q an d   fl 
tarix i  S a m a rq a n d » (“ S a m a rq a n d   tarixi  h aq id a  q a n d  
k ito b i” )  ham  
m ashhurdir.  Ushbu asarda  1232 ulam oning taijim ai  hollari, 
rivoyat  qilgan 
hadis  va  isnodlari  mavjud.  U nda  O 'zbekistonning  islomgacha 
bo'lgan 
tarixi,  uning  arab  istilochilari  tom on idan  bosib  olinishi, 
S am arqandning 
diqqatga  sazovor  osori  atiqalari  haqida  m a’lum ot  keltirilgan. 
A sam ing 
yagona va noto'liq qo'lyozm a  nusxasi  Istanbuldagi  m ashhur 
Sulaym oniya 
kutubxonasining Turhan  Valde  fondida 70-raqam  ostida saqlanadi.  Yaqin 
vaqtlargacha  asl  nusxa  yetib  kelm agan  hisoblanar  edi.  Uni 
b irinchi  bor 
Fuad  Sezgin  tad q iq   etgan  va  asa r  to 'g 'ris id a   D urbek 
R a h im jo n o v  
nom zodlik  dissertatsiyasini  2003-yili  yoqlagan.
Nasafiyning shogirdi Abulfazl  M uham m ad  ibn Abdujalil  ibn 
Abdumalik 
ibn  Haydar as-Samarqandiy (XII  asr)  ushbu asam ing qisqartirilgan forscha 
tahririni yaratgan.  V.V.Bartoldning  fikricha (Asarlar.  VIII jild,  -М .,  1973, 
257  bet) Abulfazl  M uham m ad as-Sam arqandiy asam ing forscha tahringa
170

---

Abulfazl  M u h am m ad   as-S a m a rq a n d iy   a l-ld risiy n in g   (1015-yili  vafot 
e t g a n )  
“ K itob  kom il  a l- m a ’rifat  a r-rijo l”  ( “ M ash h u r  kishilarni  tan ish 
haqida  m ukam m al  k ito b ” )  nom li  asa rid an   ham   ayrim   p arch alam i  olib 
kiritgan.
“ Kitob al-qand fi tarixi Sam arqand”ning XV asr oxiri XVI  asr boshlarida 
Said 
A h m ad  
ibn  M ir  Vali  qalam iga  m ansub  forscha  tahriri  ham   bor. 
“Q andiyayi  x u rd ” 
( “ Kichik  qandiya”)  nom i  bilan  m ashhur  bo'lgan  bu 
asaming  q o'lyozm a  nusxalari  S ank t-P eterburg,  Toshkent  va  D ushanbe 
sh a h a rla rid a  
h am d a  G e rm a n iy a ,  H in d isto n   va  S au diy a  A rabisto ni 
kutubxonalarida saqlanmoqda.
“Qandiyayi  x u rd ”  bir  necha  m arta  toshbosm a  usulida  S am arqand 
(1909), Toshkent  va T ehronda (1955) cho p etilgan; bir qismi V.L.Vyatkin 
(1869-1932)  tom o n id an   rus  tiliga  taijim a  qilingan  va  1906-yili  nashr