A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

tarkibida 
tashkil topgan G 'aznaviylar imperiyasi,  Saljuqiylar davlati, 
X o ra zm sh o h la r 
davlati  tarixi;  Xitoy,  qadimgi  yahudiylar,  franklar,  Rim 
im p e riy a si 
va 
H indiston  tarixi;  3)  Yer  kurrasi  ham da  yetti  iqlim 
m a m la k a tla rin in g  
geografik  holati.  Afsuski,  asam ing so'nggi,  uchinchi  qismi 
saqlanm agan. 
Q o'lyozm a  1318-yili  R ashiduddinning  shaxsiy  kutubxonasi 
talo n -taro j 
qilingan  vaqtlarda  yo'qolgan  bo'lishi  m um kin.
178

---

M a z k u r  
asar, ayniqsa uning turk va m o 'g 'u l  xalqlarining Chingizxonga 
d a r kechgan 
tarixi  M ahm ud  Koshg'ariy va Alouddin  Otam alik Juvayniy 
a s a rla ri, 
E lx o n iy la r  k u tu b x o n asid a  sa q la n a y o tg a n   “ O ltin   d a f ta r ” , 
Chingizxon 
va uning ota-bobolari tarixi, shuningdek, turk-m o 'g 'ul xalqlari 
tarix i 
va  rivoyatlarini  yaxshi  b ilgan  k ish ila r,  P o 'lo d ,  C h je n -sy a n , 
G 'o z o n x o n  
va  boshqalam ing  og'zaki  axborotlari,  G 'a rb   m am lakatlari, 
X itoy 
va  H indiston xalqlari  tarixiga oid qism lari o 'sh a  vaqtlarda  Eronga 
kelib 
qolgan 
fransiyalik ikki  katolik  rohib,  ikki xitoylik olim  va kashmirlik 
rohibning 
ishtirokida yozilgan. T o 'p lan g an   m a ’lu m otlam i tartibga solish 
ishlarini 
m uallifning  yordam chilari  A bdulla  K oshoniy  h am da  A hm ad 
Buxoriylar 
bajarganlar.
“Jom e  ut-tavorix”  asarining ayniqsa tu rk -m o 'g 'u l  xalqlari  tarixini  o 'z 
ichiga  olgan  qismi  M arkaziy  Osiyo  xalqlari  tarixini  o'rganishda  katta 
ahamiyatga ega.  Kitobning O 'rta Osiyo,  Eron va  Kavkaz orti xalqlarining
X III  a sr  b o sh larid ag i  ijtim o iy -siy o siy   h ay o tig a  o id  q ism la ri  ham  
benihoyatda  qim m atlidir.
Asaming  ayrim  qismlari  K atrm er  (1836),  E.BIoshe  (1911),  K.Yan 
(1941),  I.N .Berezin  (1858-1888)  to m o n id an   m s,  fransuz  ham da  nem is 
tillariga taijim a qilingan  va forscha  m atni,  so'zboshi  bilan  chop qilingan. 
U n in g   o 'z b e k   tilig a   q ilin g a n   ik k ita   ta rjim a s i  b o r.  U la rd a n   b iri 
Shayboniylardan  K o'ch k in ch ix o n n in g   (1 5 1 0 -1 5 3 0 )  to p sh irig 'i  bilan 
M uham m ad  Ali  ibn  D arvish  Ali  B uxoriy  to m o n id a n   q ilin g a n   va 
muqaddim a  va  uch  jilddan  iborat.  Bu  taijim an ing  noyob  qo'lyozm asi 
O'zbekiston  Respublikasi  Fanlar akadem iyasining  Abu  Rayhon  Beruniy 
nom idagi  S h arq sh u n o slik   in stitu ti  fo n d id a   2 -ta rtib   raq am i  o stid a 
saqlanmoqda.  Ikkinchi  taijim a  esa  1556-yili  N iso  shahrida  Solur  bobo 
ibn  Qul  Ali  tom onidan  Urganch  hokim i  Ali  S ultonning  (1572-yili  vafot 
etgan)  b u y ru g 'i  b ilan   bajarilgan  b o 'lib ,  u n in g   q o 'ly o z m a   nusxasi 
Ashxobodda  T urkm aniston  F an lar  akadem iyasining   Til  va  adabiyot 
institutida  saqlanadi.
“Jom e  ut-tavorix”  asarining  to'liq  ruscha  taijim asi  7  nafar  m o 'tab ar 
qo  lyozm alar  asosida  1946-1960-yillarda  S an k t-P eterb u ig d a  am alga 
oshirilgan.