А. Авлоний номидаги Халқ таълими ходимлари қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш Марказий институти Ж. Йўлдошев, Ф. Йўлдошева, Г. Йўлдошева

Тренинг жараёнида қўлланиладиган методлар
Тренингни ташкил этиш ва ўтказишда шундай методлар мавжудки улар универсал характерга эга. Масалан, гуруҳий мунозаралар, ўйин асосидаги методлар, вазиятларни модуллаштириш, инсон сезгиларини ривожлантириш техникалари, медиатив техникалар ва бошқалардир.
Лекин бирор мақсадни кўзда тутадиган тренингларнинг ўзига хос методлари ҳам мавжуд.
Гуруҳли-мунозара - бу метод муаммоли саволларни ҳамкорликда муҳокама этишда қатнашчиларнинг назария ва стратегиялари асосида кечади. Бундай методлар масаланинг ечимига турли томонлардан қарашга мўлжалланади, масалани ечимига ҳар бир иштирокчи алоҳида фикр билдиради ва шулар асосида қандайдир ечимга олиб келинади. Тренер мунозарани турли саволларни қўйиш асосида бошқаради ва уларни ечим сари бошлайди. Агар гуруҳ аъзолари бирор саволни ўртага ташласалар, бошқарувчисиз ўзлари ечимини излаб топишлари ҳам мумкин.
Бирорта таълим ташкилотида командани ташкил этиш мақсад қилиб олиниши ҳам мумкин.
Тренинг қоидани ташкил этиш бўйича мунозара ўтказиш билан бошланиши, команда деганда нимани тушунилади, команданинг шаклланиши қайси критериялар асосида шакллантирилади каби саволлар муҳокамаси билан якунланиши мумкин. Бунда команданинг шаклланиши турлича бўлиши мумкин. Шундай гуруҳлар шаклланиши мумкинки улар шахсий таркибда самарали ишлашни ёқлаб чиқишлари мумкин. Бундай мунозаралар команда тузишда диагностика ролини ўйнаши ва тренинг олдига аниқ мақсадларни қўйишга ёрдам бериши мумкин.
Тренинг ўтказишни дидактик вазиятли-ролли, ижодкорлик, фаолиятни ташкил этиш, имитация, ишчанлик, ўйинли методларга бўлиш мумкин.
Тренингларни ўйинли методлар билан ўтказилиши жуда сермаҳсул йўлдир. Гуруҳларда ишлаш жараёнида иштирокчиларни ўзаро таништириш ўйинлари улар орасида тортишиш зўриқишларнинг олдини олиш, ўзини руҳий ҳимоялашда катта рол уйнайди. Ўйин фаолиятини ташкил этиш гуруҳ аъзолари орасида қийинчилик, мулоқотларни олиб боришдаги психологик ҳолатларни яхшилайди. Тренингнинг самарали кечиши янги кўникмаларни эгаллаш, касбий маҳоратларни очиш, ижодий фаолиятнинг ривожланишига олиб келади. Тортинчоқликдан ҳоли бўлиш, очиқ-ойдин фикр айтиш ҳолатларига олиб келади.
Вазиятларни моделлаштириш. Тренинглар жараёнида иштирокчининг ўзини қандай тутиши, қандай бир қолипдаги хулқи билан иштирок этаётганлигини тушуниш, кузатишга тўғри келади. Вазиятни моделлаштиришда иштирок этувчи жараённинг боришида ўзига фойда ёки зиён келтирадиган ҳолатларни кўра билиши, кузатиш ва таҳлил қилиш орқали энг қулай томонларини ажрата билиши зарур.
Сенсорик сезгирликни ривожлантириш техникаси. Бу сезгирлик орқали иштирокчилар бошқа иштирокчини қабул қила олиш, тушуниш, сезиш, баҳолашга ўрганади, ўзини-ўзлигини, гуруҳни тушуна боради.
Махсус машқлар орқали, вербал ва новербал ахборотларни олиш орқали, бошқа одамлар уни қандай қабул қилаётганликларини билиш орқали иштирокчи ўз қарашларига эга бўлади, ташқи қиёфадан шахсий қарашлар шаклланишини тушуниб боради.
Хулоса ўрнида шуни айтиш керакки, тренингда методлар қуйидагича бўлиши мумкин. Команда бўлиб ишлаш, кичик гуруҳларга бўлиниб ишлаш, ролли ўйинлар, мини-маърузалар (15 минутгача), улар тренинг аъзоларига ўқув-методик қўлланма материаллар тарқатиш орқали амалга оширилади.