A ashirov, sh. Atadjanov

“etnologiya” 
atamasi 
“etnografiya” 
tushunchasiga nisba­
tan nafaqat kengroq tushuncha, balki etnografiyani etn o ­
logiyaning ma’lum bir qismi deb baholash mumkin. 0 ‘z navbatida 
shuni ham qayd etish lozimki, har bir mamlakatda mazkur 
fanning paydo bo‘lishi va nomlanishi o‘ziga xostarixga ega.
Yevropa mamlakatlarida etnologiya maktablarining
shakllanishi. 
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, Yevropada etnolo­
giya mustaqil fan sifatida dastlab Fransiyada “ Parij etnograflar 
jam iyati”ning tuzilishi bilan o‘z tasdig'ini topgan. XIX asrning 
ikkinchi yarmida Yevropadagi boshqa yirik davlatlar singari 
Fransiya siyosiy doiralari tomonidan mustamlakachilik siyosa- 
tining kuchayishi va mustamlakalarni boshqarish mexanizmi- 
ning murakkablashuvi, o ‘z-o‘zidan qaram xalqlar to ‘g‘risida 
kengroq ma’lumotlarga ega boiish, ularning milliy xususiyatlari, 
o'tmish tarixi, turmush tarzi, madaniyati va an ’analari haqida 
batafsilroq ma’lumotga ega boiishni talab qila boshlagan. Shu 
boisdan ham etnologiya bu davlatda 
«etnografiya»
deb yuritilgan. 
Fransiyada mazkur termin XIX asr oxirigacha ilmiy iste’mol 
doirasida bo‘lgan. XX asr boshlarida fransuz tadqiqotchilari 
etnografiyaga tarixiy va nazariy materiallarni jalb etgan holda 
izlanishlar olib borishlari natijasida etnografiya etnologiyaga 
aylangan va hozirda fransuz olimlari tomonidan asosan etnologik 
tadqiqotlar olib borilmoqda.
10

---

Xalqlar to‘g‘risidagi fan — etnologiya nomi bilan shakllangan 
mamlakatlardan yana biri Germaniya hisoblanadi. 1789-yilda 
Germaniyada yevropalik bo‘lmagan xalqlar va ularning mada- 
niyatlarini o‘rganuvi 
“Yolkerkunde” 
deb yuritiluvchi ilmiy mak- 
tabga asos solingan. XIX asrning 30-yillarida nemis sayyohlari va 
tadqiqotchilari tomonidan barcha xalqlar haqidagi tadqiqotlarga 
nisbatan «etnologiya» terminini qo‘shib tadbiq qilish rasm bo‘lgan.
XIX asrning o'rtalariga kelib esa,