A. A. Xashimov, M. M. Mirxaydarov elektr yuritma

9.6 - rasm. Kontaktsiz holat datchigi 
Impulsli datchik ochiq magnit o‗tkazgichli induktiv chulg‗amga ega.
1 magnit o‗tkazgich ochiq bo‗lganda, 2 chulg‗amning induktiv qarshiligi kam va 4 
rele cho‗lg‗ami bo‗yicha releni yopiq holatda tutish uchun etarli tok o‗tadi.
Ishchi organga maxkamlangan 3 magnit shunt xarakatlanganda ishchi 
organni magnit o‗tkazgich ustiga keladi, g‗altak qarshiligi oshib boradi, rele 
o‗chiriladi va 5 kontaktlar qayta ulanadi. Rele aniq ishlashi uchun datchik 
chug‗lamiga parallel qilib 6 kondensator ulangan. Bu kondensator magnit 
o‗tkazgich yopiq bo‗lganda zanjirda rezonans tokini xosil qiladi. O‗zgaruvchan tok 
datchiklari sifatida asosan tok transformatorlari ishlatiladi. Ularning ikkilamchi 
chulg‗amlariga maksimal tok relesi ulanadi. Ba‘zan tok transformatorlari tok 
bo‗yicha teskari bog‗lanishini amalga oshirish uchun ishlatiladi. Bunda (9.7 - 
rasm) tok transformatorining (TT) ikkilamchi chulg‗ami 
qarshiligiga ulanadi. 
Bu qarshilikning kattaligi shunday bo‗lishi kerakki undagi tok bosh zanjirdagi tok 
nominal bo‗lganida transformator ikkilamchi chulg‗ami nominal tokiga teng 
bo‗lishi kerak (odata 5 A). To‗g‗rilagich chiqishidagi kuchlanish (tokning kichik 
is‘temol qiymatlarida) o‗lchanadigin tokka proporsional bo‗ladi. 
U
chiqish
= KI

---

252 
9.7 - rasm. Tok transformatorini tok datchigi sifatida ishlatish 
O‗zgarmas tok datchiklari o‗lchanadigan tokka proporsanal bo‗lgan 
kuchlanishini shakllantirish uchun hamda o‗lchanadigan tok o‗tadigan kuch 
zanjirlarni galvanik ajratish uchun xizmat qiladi. O‗zgarmas tok datchiklari 
strukturasi 9.8 - rasmda ko‗rsatilgan. 
9.8 - rasm. O‘zgarmas tok datchigi tuzilish sxemasi 
Datchik uchta qismdan iborat bo‗ladi. O‗lchash qurilmasi 
O’Q
- bu maqsadda 
odatda o‗lchov shuntiga ishlatiladi; Potensial taqsimlagich 
PT
; va chiquvchi 
kuchaytirgich 
CHK
. Shuntdan olinadigan o‗lchanadigan tokka proporsional 
bo‗lgan 
kuchlanish 
M
modulyator yordamida o‗zgaruvchanga o‗zgartiriladi va 
keyinchalik 
DM
demodulator yordamida o‗zgarmas tok ko‗rinishga o‗zgartiriladi. 
Modulyator va demodulyator orasida potensial ajratish qurulmasi o‗rnatilgan 
(transformator yoki optron sxema). Modulyator- demodulyator yuqori chastotali 
tokli impulslar generatori yordamida ulanadi. Xuddi shu usul bilan o‗zgarmas tok 
datchiklari ham quriladi. 

---

253 
Ba‘zan tok datchiklari sifatida xoll datchiklari asosidagi qurulmalar ham 
ishlatiladi. Bunda o‗lchanadigan tok bilan xosil qilinadigan magnit maydon 
datchikka ta‘sir qildiriladi.