A. A. Qaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev kompyuter tizimlari va tarmoqlari

15.2. Uzoq masofali manzilli uzatkich (HART)
Bu protokol Rosemount tomonidan mukammal rivojlantirilgan va barcha foydalanuvchilarga foydali, standart ochiq shaklda namoyish qilingan. Uning asosiy afzalligi analog signalni ustiga qo‘yilgan raqamli ma’lumotni olib kelishda bir xil simlarni bir vaqtning o‘zida qo‘llashga va 4-20 mA qurilmani telegrammalashtirishni mavjud bo‘lmasligini saqlashga muhandislik asbobsozlikini osonlashtiradi. Bu bog‘langan tizimlar 4-20 mA signalni nazorat qilishda ularning mavjud bo‘lmagan investitsiyalshtirishini kapitallashtirish va masus narxlar to‘siqlarisiz HART sig‘imiga ko‘proq qo‘shimcha qilish uchun ko‘p kompaniyalarni ishini osonlashtiradi.
HART analogli gibrid va raqamli protokol, yetkazib beruvchi tizimlarga to‘sqinlik qilganligi sababli butunlay raqamli hisoblanadi. HART protokoli Bell 202 an’anaviy aloqalar tizimiga asoslangan tez-tez qulflanib siljish texnikasini qo‘llaydi. 1 va 0 ko‘rinishli sonlarni qaytarish, 1200 va 2200Hz lik o‘zaro shaxsiy chastotalar qo‘llaniladi. Sinus grafigining o‘rtacha qiymati (1200 va 2200 Hz chastotalarda) 4-20 mA signal ustiga kelganda no‘l qiymatni qabul qiladi. Shunga ko‘ra, 4-20 mA analogli ma’lumot ta’sir ettirilmaydi.

Aloqa davomida oqim o‘zgarishning o‘rtachasi=0

15.1-rasm. HART protokolida chastotalarni taqsimlanishi

HART protokoli quyidagi 3 ta maqsadda qo‘llanilishi mumkin:

• 
  umumiysida nuqtadan-nuqtagacha shaklida oniy signal 4-20 mA bilan;
  
• 
  boshqa soha qurilmalari bilan umumiylikda ko‘p tarmoqli usulda;
  
• 
  nuqtadan-nuqtagacha usulida faqat bitta soha radio eshittirish qurilmasi bilan portlash shaklida.
  

An’anaviy nuqtadan-nuqtagacha halqalari manzilga ovoz berish intellektual qurilmasi uchun no‘lni qo‘llaydi. Aqlli qurilmani ulash no‘l ko‘p tarmoqli halqasini yaratgandan ko‘ra son manzilini aniqlangani yaxshiroq. O‘shanda intellektual qurilma uni analogli chiqishini 4 mA o‘zgarmas va faqat raqamli aloqalarga ulaydi.
HART protokolida ma’lumotni raqamli o‘tkazish uchun ikki xil shakl bor:

• 
  ovoz berish yoki javob qaytarish usuli;
  
• 
  portlash (yoki radioeshittirish) usuli.
  

Ovoz berish yoki javob qaytarish usulida boshqaruvchi tizim intellektual qurilmalarning har biriga kata yo‘l va talablarga ovoz beradi. Radioeshittirish usulida qurilma maydoni xabarlar so‘rovini ko‘pchilik uchun yuborishga hech qanday zaruratsiz jarayon haqidagi ma’lumotni uzatadi. Garchi, bu usul juda tez (3,7 marta/sekund gacha) bo‘lsa ham,u ko‘p sohali tarmoqlarda qo‘llanilmaydi.
Protokol 1-, 2- va 7- OSI model qo‘llaniladigan qatlamlarda bajariladi.
Fizik qatlam. HART protokolining fizik qatlami aloqaning ikkita usuliga asoslangan:

• 
  analog 4-20 mA;
  
• 
  raqamli qulflanib siljish chastotasi (FSK).