A. A. Qaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev kompyuter tizimlari va tarmoqlari

Simvol	Tipi
Tavsifi
DLE STX	boshqarish belgisi	ma’lumot yuboruvchi belgisi, xabar boshlanishini ko‘rsatadi
DLE ETX BCC/CRC	boshqarish belgisi	ma’lumot yuboruvchi belgisi, xabarni bekor qiladi.
DLE ACK	boshqarish belgisi	javob belgisi, xabarni muvaffaqiyatli qabul qilinganligini tastiqlaydi.
DLE NAK	boshqarish belgisi	javob belgisi, xabarni qabul qilinmaganligini ko‘rsatadi
DLE ENQ	boshqarish belgisi	qabul qiluvchidan javob belgisi, xabarni takroran junatishni so‘rash.
APP DATA	ma’lumotlar belgisi	00-0F va 11-FF o‘rtasidagi yagona belgi qiymatlari. ‘.
DLE DLE	ma’lumotlar belgisi	Ma’lumotlarni qiymatini 10 Hex ifodalanishi.

14.4-rasm. Protokolning tuzilishi

Ma’lumot imitasiyasi (CRC qiymati) quyidagilardan iborat:

• joriy xabarning minimal hajmi - olti bayt;
• ikki nusxadagi xabarlarni aniqlash algoritmi - qabul qiluvchi xabarlarni ikkinchi, uchinchi beshinchi va oltinchi baytlari oldingi xabarning bir xil baytlari bilan solishtiradi.



14.5-rasm. Uzatkichning mantiqiy dasturi: P = qutqaruv amaliyoti; T = Keyingi xabarni jo‘natishga tayyor; * = Modul tomonidan ishlatiladigan standart qiymatlar.

To‘yinganlik darajasiga qarab, keying xabarni yuborishdan oldin, uzoq tugunlardan javob kutilishi mumkin.

Nazorat uchun savollar
1. Sanoat protokollarning xususiyatlari?
2. Sanoat protokollarni qurish uchun tarmoq komponentlari?
3. Sanoat protokollarinig arxitekturasini keltiring?
4. OSI asosiy modellari darajasining protokollariga qaysilar kiradi?
5. ASC protokoli vazifalari?
6. Modbus Protokolning xususiyatlari?
7. . Modbus Protokolning funksiyanal kodlarini tushuntiring ?
8. Modbus Protokolida xabarlarini boshqarish qanday amalga oshiriladi?
9. Allen Bradley ma’lumotlar uzatish tizimida ishlatiladigan qanday protokollar mavjud?
10. Data Hidhway (plus) protokoli vazifalari?
XVI-BOB. HART PROTOKOLI

Raqamli aloqa texnologiyalari orqali uskunalar, sensorlar va ishga tushiruvchi qurilmalar bilan biriktirilgan bir guruh intellektual qurilma protokollari uzoq masofaga manzilli axborot yuboruvchi (HART) protokoli deyiladi.

Siz ushbu qismni o‘qib tugatgandan so‘ng quyidagi bilimlarni o‘rganasiz:

• 
  HART protokolining afzalliklari va kelib chiqishini tushunish;
  
• 
  HART protokoli uchta operatsion tizimlari integratsiyalarini tushunish.
  

15.1. HART va intellektual qurilmalar haqida tushuncha
Intellektual asbobsozlik qurilmalar arizalari uchun yaratilgan aniq ma’lumot raqamli aloqa texnikalari orqali uskunalar, sensorlar va aktivatorlardan to‘plangan bo‘ladi. Bu komponentlar dasturlanadigan ma’ntiqiy kontrollerlar (PLC –programmable logic controllers) va komputerlar yo‘nalishiga bog‘liq.
HART (Highway Addressable Remote Transducer) protokoli maydon uzatkichi zamonaviy raqamli 4-20mA li gibritda boshqarila oladi.
HART bu muhitda faqat protokol vazifasini bajarmaydi. Bu yerda Honeywell kompaniyasi bilan raqobatlashadigan HART ishlab chiqaruvchilar yuzlab aqlli qarorlarni amalga oshirishgan. Bu qism HART bilan maxsus solishtiriladi. Ma’lumot uchun boshqa tur protokollari haqida o‘n beshinchi bobda keltirib o‘tilgan.
Dastlabki ko‘plab intelektual uskunalar quyidagi asosiy vazifalarni ta’minlab bera olar edi:

• 
  moslashishlarni boshlang‘ich qatorini nazorat qilish;
  
• 
  faoliyatni tekshirish uchun diagnostikani amalga oshirish;
  
• 
  konfugiratsiya va holat ma’lumotini saqlash uchun xotira (shuningdek, to‘plangan sonlar).
  

Funksiyalarning kirishlari mukakkab jarayon va o‘rnatilishning samaradorligi tezlikdani kuchayish yo‘nalishiga ruxsat beradi. Masalan, vaqt o‘tishi bilan 4-20 mA halqani nazorat qilish bosqichi bir necha daqiqalar ichida erishiladigan bo‘ladi va qurilmaga qiymat berish kabi boshqa tur nazorat qilinanadigan jihatlari uchun moslashish va turg‘unlik chegarasi orqali jarayonda qo‘llash uchun tayyorlangan bo‘ladi.