A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova, N. M. Jo’rayeva, J. K. Ibragimov

Masalalarni yechish namunalari
1-masala. 
Elektr isitgichning sarf qiluvchi quvvati N=500 Vt. diametri A=5 sm 
li ochiq tirqish bo‘lganda, ichki sirtning temperaturasi T=700
o
C. 
Sarflanadigan quvvatning qanday qismi isitgich devorlari orqali 
sochiladi? 
Yechilishi:
Isitgichning issiqlik muvozanat holatida barcha 
sarflangan quvvat N tashqariga, tirqish orqali va devorlar orqali nurlanadi, 
ya`ni 
N=
φ
1
+
φ
2
(1) bu tenglamada 1; 2 mos ravishda tirqish va devor 

---

224 
orqali nurlanish oqimida masala shartida ni topish talab qilinadi. (1) 
tenglamadan
N
N
N
1
1
1
φ
φ
α
−
=
−
=
(2). 
Tirqish orqali nurlanishni absolyut qora jism nurlanishi deb qarab, 
Stefan-Bolöman qonuni orqali
4
2
4
1
d
Т
S
R
э
π
σ
φ
⋅
=
⋅
=
(3) tenglamaga kelamiz 
(2) va (3) tenglamalardan
N
T
d
4
2
4
1
σ
π
α
⋅
−
=
(4) tenglamaga qo‘yib 
hisoblaymiz:
α
=0.8. 
2-masala. 
Agar Seziy sirti binafsha yorug‘lik bilan yoritilayotgan bo‘lsa 
(
λ
=q400 nm), fotoeffektning qizil chegarasi topilsin. Elektronlarning 
maksimal tezligi 
v
m
=q0.65 MmG`s. 
Yechilishi: 
Seziy sirti fotoeffektni qizil chegarasi uchun to‘g‘ri 
keluvchi o to‘lqin uzunlikdagi yorug‘lik bilan yoritilganda 
fotoelektronlarning tezligi, ya`ni kinetik energiyasi 0 ga teng bo‘ladi. Shu 
sababli, qizil chegara uchun fotoeffekt tenglamasi 
Е
=
А
+
Т
ko‘rinishiga 
ega bo‘ladi.
ε
о
=
А
yoki
A
hc
A
hc
=
⇒
=
0
0
λ
λ
(1) 
Seziy uchun chiqish ishi Eynshteyn tenglamasini foydalanib topiladi.
2
max
ϑ
λ
ε
m
hc
T
A
−
=
−
=
(2) tenglamaga kattaliklar qiymatlarini qo‘yib A topiladi. A=3.05