A. A. Kaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev

CISC turiga mansub mikroprotsessoiiar. Ko‘p zamonaviy IBM PC turidagi SHK lar CISC turiga mansub ko‘p firmalar tomonidan (Intel, AMD, Cyrix, IBM va boshqalar) ishlab chiqariladigan mikroprotses- sorlami ishlatadilar. Ko‘p yillardan beri Intel firmasi “Modani o‘matuvchi” bo‘lib kelmoqda, oxirgi yillarda AMD firmasining mikro- protsessorlari ba'zi ko‘rsatkichlari bo‘yicha “intel”dan o‘tib ketmoqda. Ularning ko‘rsatkichlarining ba'zilarini 1.3-jadvaldakeltirilgan.
Quyidagilami bilish foydadan holi emas:

• 
  80386 (386), 80486 (486) mikroprotsessorlarida SX, DX, SL va boshqa harflar bilan belgilangan rivojlantirilgan modellari mavjud, asos modeldan shinasining razryadligi, takt chastotasi, ishonchliligi, o‘lchamlari, iste'mol energiyasi va boshqa ko‘rsatkichlari bilan farqla- nadi;
  
• 
  Pentium - Pentium 4 mikroprotsessori turli rivojlantirilgan modellari mavjud, ulami quyida ba'zilarini ko‘rib chiqiladi;
  
• 
  elementlar soni - bu mikroprotsessor sxemasida joylashtirilgan oddiy yarimo‘tkazgichli o‘tishlar soni. Odatda texnologiyada element o‘lchami mikron bo‘lgan ko‘rsatkich bilan xarakterlanadi (mikronli texnologiya).
  
• 
  486DX va undan keyingi mikroprotsessor modellari o‘z tarkibiga joylashtirilgan soprotsessorga ega, ular ichki chastotani ко ‘paytirish ish tartibida ishlashlari mumkin. Ko‘paytirilgan chastota bilan faqat Ml⁵ ning ichki sxemalari ishlaydi, MP ga nisbatan barcha tashqi sxemalar shu jumladan tizimli platagajoylashgan sxemalar ham odatiy chastota bilan ishlaydi;
  
• 
  80286 va undan. keyingi mikroprotsessor modellarida buyruqlarga konveyerli ishlov beriladi. 286 MP larda umumiy o‘lchami 6 baytli buyruqlar navbati uchun registrlar inobatgaolingan, 486 MP da 16 bayt va hokazo. Buyruqlarga konveyerli ishlov berish - bu buyruqlar ketma- ketligini turli taktlarini MP ning turli qismlarida bir vaqtdabajanlishi va natij alarm MP ning bir qismidan boshqasiga bevosita uzatish.
  

Buyruqlami konveyerli bajarilishi SHK ning samarali tezlikni 2-5 martagacha oshiradi.

• 
  80286 va undan keyingi mikroprotsessor modellarida hisoblash tarmog‘ida ishlash imkoniyati mavjud;
  
• 
  80286 va undan keyingi mikroprotsessor modellarida ko‘p masalali ishlash (ko‘p dasturli) imkoniyati mavjud va unga hamroh boigan xotira himoyasiga ega;
  

Zamonaviy mikroprotsessorlar ikkita ish tartibiga ega:

• 
  real (bir masalali, Real Address Mode), unda faqat bitta dastur bajarilishi mumkin va kompyuteming asosiy xotirasining faqat (1024=64) Kbayt bevosita manzillanishi mumkin, xotiraning qolgan qismiga (kengaytirilgan) maxsus drayverlami ulanganda egalik qilish mumkin.
  
• 
  himoyalangan (ko‘p masalali, Protected Virtual Address Mode), bir vaqt davomida bir necha dastumi bajarilishini, kengaytirilgan asosiy xotiraga bevosita manzillashni va bevosita ega boiishni (qo‘shimcha drayverlarsiz) ta'minlaydi. 16 Mbayt xotiraga ega bo‘ lish 286 MP ga havola qilinadi; 4 Gbayt 386,486, Celeron MP ga; 128 Gbayt Pentium Xeon MP ga va Pentium protsessorlarining qolgan modellariga 64Gbayt, xotirani sahifali tashkillashtirilganda esa har bir masalaga 16 Tbaytdan virtual xotira havola qilinadi. Bu ish tartibida bajarilayotgan dasturlar o‘rtasida avtomatik taqsimlash amalga oshiriladi va begona dasturlar tomonidan murojaat uchun unga tegishli himoya bilan ta'minlanadi. Himoyalangan ish tartibini Windows, OS/2, UNIX va boshqa operatsion tizimlar tomonidan qoilab quwatlanadi.
  

80386 va undan keyingi mikroprotsessor modellarida virtual mashinatizimi quwatlanadi. Virtual mashina tizimi ko‘p masalali ish tartibini ta'minlash ish tartibini keyinchalik rivojlantirilgani, unda har bir masala o‘zining operatsion tizimi bilan boshqarilishi mumkin, ya'ni amaliy jihatdan bitta mikroprotsessorda parallel ishlovchi va turli operatsion tizimi mavjud bir necha kompyuter bordek modellashtiriladi;

• 
  80486 va undan keyingi mikroprotsessor modellarida kesh- xotirani quwatlash mavjud;