9-синф янгиси 1-mavzu organik olamning turli tumanligi

9-синф янгиси
1-MAVZU
Organik olamning turli tumanligi

Kirish-
1. Eng dastlabki usullardan biri – kuzatish

2. Qaysi usul yordamida har qanday biologik hodisani tasvirlash tariflash mumkin?- kuzatish
3. Qaysi usullar turlarini aniqlashda keng foydalanadi?-. kuzatish
4.Liney katta muvofaqiyatga erishgan-. kuzatish
5. Kuzatish usuli nimada ko’p qo’llaniladi? - tirik organizmlarni miqdor va sifat ko’rsakichini tasvirlashda
6.Taqqoslash usulining mohiyati nimada?
-. bir xil predmet hodisani boshqa predmet hodisa bilan o’xshashlik va farqi
7. …. usulida turli hodisa uchun umumiy hisoblangan qonuniyatlarni ochishga imkon yaratilgan-.taqqoslash
8.Qaysi usul yordamida sistematika va hujayra nazariyasiga asos solingan-.taqqoslash
9…..biologiya qollanishi Darvin nomi bilan bog’liq-.tarixiy
10.Qaysi usul biologiyada chuqur sifatiy o’zgarishlar yuzaga kelishiga sabab bo’ldi-.tarixiy
11.hozirgi kunda….usuli hayotiy hodisalarni o’rganishning asosiga aylangan-.tarixiy
12.Qaysi usul yordamida hozirgi zamon olamini va uning o’tmishini ko’rsatuvchi malumotlar asosida tirik tabiatning rivojlanish jarayonlarini aniqlash mumkin-.tarixiy
13.U O’rta asrlar (Ibn sino) davrida ko’p qo’llanilgan-.ekperimental
14.Uning haqiqiy ravnaqi fizika kimyo fanlarini qo’llash tufayli 19-20-asrda keng qo’llanilgan-.ekperimental
15.Qaysi suvo’tdan chorva ozuqalarini boyitishda keng qo’llaniladi-.xlorella
1—mavzu
16.Moddalar va energiya manbai—.oziq
17.Tiriklikning eng muhim tomoni—.ko’payish
18.O’z-o’zini tiklash qanday jarayonlarda namoyon bo’ladi-.jinssiz va jinsiy ko’payish
19.O’z-o’zini tiklash asosida….kelib chiqadi-.DNKda joylashgan axborot asosida yangi molekula va tuzilmalar
20.Biologik tizimlar qanday darajalarga bo’linadi – molekula,hujayra,to’qima,organ,organism,populyasia,biogeosenoz
21.Ekotizim—biogeosenoz
2-Mavzu
24.Bu bosqichda tirik tizim oqsil,nuklein kislota,uglevodlarning faoliyat ko’rsatishida namoyon bo’ladi-molekula
25.Quyosh nuri energiyasining kimyoviy energiyaga aylanishi qaysi darajada kuzatiladi-.molekula
26.Qaysi darajada tuzilmalarning avlodlardagi barqarorligi kuzatiladi-molekula
27.Qaysi darajada bioligik moddalar bir butun tizim sifatida birlashadi-.hujayra
28.Tiriklikning hujayra tuzilish darajasiga binoan barcha organizmlar qanday guruhlarga ajratiladi-.bir va ko’p hujayrali
29.To’qima nima – tuzilishi o’xshash bo’lgan hujayralar va hujayralararo modda yig’indisi
30.Odam terisi qanday to’qimalardan tuzilgan-epiteliy va.biriktiruvchi
31.Organ nima – bir necha turdagi to’qimalarning tuzilish va funksional yigindisi
32.Organizm nima – mustaqil hayot kechiruvchi yaxlit yoki bir va ko’p hujayrali tirik tizim
33.Populyasiya nima – kelib chiqishi yashash sharoiti va hayot tarzi bir xil organismlar yig’indisi
34.Qaysi bosqichda dastlabki evolyusion o’zgarishlar kuzatiladi - populyasiya
35.tiriklikning ancha yuqori darajadagi tuzilmasi bo’lib turlar tarkibi bo’yicha xilma xil organizmlarni ularning yashash sharoiti bilan bog’liq holda birlashtiradi-.biogeosenoz
36.Biogeosenoz daraja qanday organizmlarni o’z ichiga oladi-.avtotrof va geterotroflar,organic va anorganik modda
37.Biogeosenozning asosiy vazifasi—-energiyani to’plash va.energiyani taqsimlash
38.Hayotning barcha ko’rinishlarini qamrab olgan ancha yuqori darajadagi tabiiy tizimdir-.biosfera
39.Biosferaning tarkibiy qismlarini toping-.tirik o’lik oraliq modda
40.Qaysi darajada moddalarning katta doirada aylanishi kuzatiladi-.biosfera
41.Tirik mavjudotlar qachon kelib chiqqan – 3,5mlrd yil
42.Dastlabki tirik organizmlar qaysi organizmlarga o’xshash bo’lgan-bakteriya
43.Olimlar organic olamni nechta dunyoga ajratadilar-.4(bakteriya,zamburug’,o’simlik,hayvon)
3-Mavzu
44.Kim tamakida uchraydigan tamaki mozaikasi kasalligini qo’zg’atuvchilarni bakteriali filtrdan o’ta olish xususiyatini aniqlagan-.1892-yil Ivanovskiy
45.Qaysi olimlar uy hayvonlarida uchraydigan oqsil kasaligini qo’zg’atuvchilari bakteriali filtrdan o’ta olishini aniqlagan--Leffler , Frosh
46.Bakteriofag virusni kin kashf etgan-.1917-yil de Erell
47. Viruslar qaysi kasalliklarni keltirib chiqaradi?
-qizilcha,ensefalit,quturish,gripp,sariq
48.Viruslar qanday guruhlarga ajratiladi-.RNK va DNK saqlovchi
49.Tamaki mozaikasi virusining tarkibini aniqlang- oqsil qobig’I, RNK
50.virus hujayraga kirishi qanday amalgam oshadi – 1)hujayra oralig’I muhitda hosil bo’lgan pinositoz vakuola orqali 2)hujayra sirtidagi maxsus oqsil reseptor bilan bog’anish orqali
51.Virusning hujayraga kirib borishi …..xususiyatini keltirib chiqaradi-yuqumlilik
52.Virusning hujayraga kirish ketma-ketligini ko’rsating
1)Sitoplazmatik membranadan tashkil topgan vakuola qobig’i boshqa vakuola yoki yadro bilan qo’shiladi 2)virus bilan bog’langan hujayraning qismi sitoplazmaga birlashib vakuolaga aylanadi 3)hujayra sirtidagi sezgir reseptorlarni tanish xusuiyatiga ega 4)bu bog’lanish virus yuzasidagi oqsillar orqali amalga oshadi 5)hujayra sirtidagi maxsus oqsil reseptor bilan bog’lanish sodir bo’ladi -.5.4.3.2.1
53.Sariq kassaligini qaysi viruslar qo’zg’atadi.-Ava B virusi
54.Virusning hujayradan chiqishi qanday amalga oshadi
-.portlash va.kurtaklanish
55.Virus qanday ko’paysa hujayra nobud bo’ladi-.portlash
56.Virus qanday ko’paysa hujayra hayotchanligini ma’lum vaqtgacha saqlab qoladi-kurtaklanish
57.bakteriyalarning hujayra qobig’I hayvonlarnikidan qanday farq qiladi-qalin bo’ladi va oqsil reseptorli
58.Bakteriofag – bakteriya virusi
59.Bakteriofaglarning hujayraga kirishi qanday kechadi – 1)bakteriofag hujayrasiga ichi kovak tayoqcha yordamida uning boshchasida joylashgan DNK(RNK) itarib kiritiladi 2)bakteriofag genomi sitoplazmaga tushadi 3)kapsid tashqarida qoladi 4)bakteriya hujayra sitoplazmasida bakteriofag genomi reduplikasiyalanadi 5)oqsil sintezlanib uning kapsidi shakllanadi 6)oradan vaqt o’tgach bakteriya hujayrasi nobud bo’ladi 7)yetilgan fag zarralari tashqariga chiqariladi
60…..avtonom genetic tuzilmalar bo’lib hujayradan tashqarida rivojlana olmaydi – virus
61.Virus va bakteriofag nimadan kelib chiqqan –hujayraviy shakllar bilan birgalikda rivojlangan hujayranign maxsus irsiy elementi
4-Mavzu
62.Prokariotlarning hujayra qobig’I nimadan tashkil topgan-.murein
63.Yadrosi to’liq shakllanmagan ya’;ni haqiqiy yadroga ega emas - prokariotlar
64.Hazm qiluvchi vakuolalar bo’lmaydi,bazan gazli vakuolalar uchraydi-.prokariotlar
65.Qaysi organizmlar prokariotlarga mansub – bakteriya va ko’k yashil suvo’tlar
66.Prokariotlarning xususiyatlarini toping
1)irsiy belgilari nukleotidlarda joylashgan 2)DNKsi halqasimon 3)jinsiy ko’payish kuzatilmaydi 4)hujayra markazi va mitotic ip yo’q 5)amitoz ko’payadi 6)plastida va mitoxondriya uchramaydi 7)hujayra qobig’I murein 8)odatda xivchinsiz,ba’zilarida xivchin oddiy tuzilgan 9)erkin azotni o’zlashtirish xususiyatiga ega 10)hazm qiluvchi vakuolalar bo’lmaydi 11)gazli vakuolalar bo’ladi-1.2.3.4.5.6.7.8.9.10.11
67.Bakteriyalarning hujayra po’sti nimadan tashkil topgan-.murein
68.Bakteriyalar nechta guruhga bo’linadi-.3
69.Bakteriyalar 1)sharsimon 2)tayoqchasimon 3)buralgan vakillarini ko’rsating
a)kokk b)basilla c)vibrion d)spirilla-.1a 2b 3cd
70.Bakteriyalarning erkin kislorodli muhitda yashovchi…,
Kislorodsiz muhitda yashovchi….., kasallik qo’zg’atuvchi……turlari bor- aerob;anaerob;bakteriya
71.tayoqchasimon bakteriyalar qanday kasallikni qo’zg’atadi -.sil
72.Bakteriyalar orqali tez tarqaladigan kasalliklar qaysilar-o’lat vabo kuydirgi
73.O’lat kasalligini keltirib chiqaradigan bakteriyalar qanday tarqaladi-sichqon va kalamushdagi burgalar
74.Emlash orqali qaysi kasalliklarning oldi olinadi
-ichburug’,ko’kyo’tal qoqshol
75.Tugunak bakteriyalar yiliga qancvha azot to’playdi- 200kg
76.Bakteriyalardan qanday amaliy maqsadlarda foydalaniladi
-sut mahsulotlarini tayyorlash,bodring karam konservalash,yem xashak o’simliklaridan siols bostirish,spirt,sirka olish,tolalarni ajratish
77. Ko’k-yashil suvo’tlarining belgilarini aniqlang.
1.hujayra shakli yumaloq ,bochkasimon
2.hujayra shakli silindrsimon 3.bir hijayrali 4.ko’p hujayrali5.ko’kfikosian pigment bo’ladi. 6.yashil xlorofill pigment bo’ladi.7,hujayra po’sti pektindan iborat 8.hujayra po’sti mureindan iborat- 1,2,3,4,5,6,7
78. Ko’k yashil suvo’tlar bo’limiga mansub suvo’tlarni aniqlang?
a)ipsimon b)bir hujayrali c)koloniyali
1)xrokok 2)ossilotoriya 3)nostok
- a-2,b-1,c-3
79.Ko’k-yashil suvo’tlarda ko’k ….., yashil…. pigmentlari uchraydi- fikosian;xlorofill
80.Ko’k yashil suvo’tlarning hujayra pio’sti nimadan iborat -pektin
81.Kok yashil suvo’tlarda fotosintez mahsuli sifatida nima to’planadi-oqsil
82.Qaysi bo’limga mansub suvo’tlar o’simliklar dunyosining eng qadimgi vakillari bo’lib o’zining juda soda tuzilishi bilan boshqa suvo’tlardan farq qiladi – ko’k yashil suvo’tlar
83.ko’k yashil suvo’tlar qnaday ko’payadi-.ikkiga bo’linish va gormogoniylar orqali
84.Ossilatoriyga xos belgilarni toping
1)oddiy ipsimon 2)colonial 3)shilimshiq pardasi yoq 4)shilimshiq po’st bilan o’ralgan
5)eni bo’yidan bir necha marta katta 6)yong’oq olxo’ri donasidek kattalikda 7)tanasi bo’ylab bir xil tuzilgan hujayralardan iborat 8)marjonsimon,buralgan,ipsimon bo’ladi 9)sitoplazmada rangsiz sentroplazma va uni o’ragan rangli xromatoplazmaga bo’linadi 10)gormogoniylar orqali ko’payadi 11)tog’li tumanlardagi buloq soy bo’yida uchraydi 12)sholipoya,ko’lmak suv hovuz ko’lda uchraydi-1.3.5.7.9.10.12
85.Gormogoniylar yordamida ko’payish qanday boradi – iplarining bir necha qismlarga ajralishi
86.Nostokka xos xususiyatlarni toping
1)oddiy ipsimon 2)colonial 3)shilimshiq pardasi yoq 4)shilimshiq po’st bilan o’ralgan5)eni bo’yidan bir necha marta katta 6)yong’oq olxo’ri donasidek kattalikda 7)tanasi bo’ylab bir xil tuzilgan hujayralardan iborat 8)marjonsimon,buralgan,ipsimon bo’ladi 9)sitoplazmada rangsiz sentroplazma va uni o’ragan rangli xromatoplazmaga bo’linadi 10)gormogoniylar orqali ko’payadi 11)tog’li tumanlardagi buloq soy bo’yida uchraydi 12)sholipoya,ko’lmak suv hovuz ko’lda uchraydi- 2.4.6.8.10.11
87.Ko’k yashil suvo’tlarni qayerlarda ucvhratish mumkin
- chuchuik va sho’r suvlarda tuproq uning yuzasida qoya va qaynar buloqlarda
88.Ko’k yashil suvo’tlarning bir hujayrali vakili…,ipsimon vakili….,koloniali holdagi vakili…. – xrokokk,ossilatoriy,nostok
89.Yaponiya va Xitoyda ……bazi turlari ozuqa sifatida foydalaniladi-.nostok
90.Ularning faoliyati natijasida tabiatda azot aylanishi ro’y beradi-bakteriya va .suvo’tlar
91.Eukariotlarga xos xususiyatlarni aniqlang
1)yadrodagi irsiy material xromosomada joylashgan 2)jinsiy yo’l bilan ko’payadi,ba’zan partenogenez uchraydi 3)hujayra markazi va mitotik ip mavjud 4)mitoz boradi 5)plastida mitoxondriya va endoplazmatik to’r mavjud 6)xivchinlari murakkab tuzilgan 7)erkin azotni o’zlashtiradi 8)erkin azotni o’zlashtirmaydi 9)asosan aerob ba’zilari ikkilamchi anaerob 10)oziqlanish shimish yo’li bilan avtotrof va golozoy 11)hazm qiluvchi vakuolalarga ega -1.2.3.4.5.6.8.9.10.11
92.Haqiqiy yadroga ega bo’lgan yadroli organizmlar - eukariotlar
95.Tuban o’simliklarni ko’rsating – ko’p hujayrali yashil suvo’tlar(ulotriks,spirogyra,ulva,nitella)
96. Bir va ko’p hujayralilar orasida turuvchi organizmni toping?-koloniya holda yashovchi o’simlilar
97 Gullamaydigan yuksak o’simliklarni aniqlang?
-,plaun va yo’sin, qirqquloq
98.Poyabargli o’simliklar—gullamaydigan yuksak o’simliklar
6-Mavzu
99.Zamburug’larning a-suvo’tlardan va b-bakteriyalardan farqini aniqlang?
1.plastidalari bor 2.xlorofillning yo’qligi 3.yadroga ega bo’lishi4.plastidalari yo’q -a-2,b-3
100.Zamburug’larning qancha turi bor(yer yuzida)- 100 000
101.Miseliy nima – zamburug’ning vegetativ tanasi
\102.Miseliy nimadan tashkil topgan – gifalar yig’indisidan
103.Zamburug’larning ko’payishi qanday boradi – vegetativ,jinsiy,jinssiz
104.Zamburug’larning vegetativ ko’payishi qanday amalga oshadi-kurtaklanish,mitseliyning bo’laklarga ajralishi
105.Zamburug’larning jinssiz ko’payishi qanday boradi-har xil spora hosil qilish
106.Jinsiy ko’payish tuban zamburug’larda qanday boradi-suvo’tlarga o’xshash
107.Jinsiy ko’payish yuksak zamburuglarda qanday boradi-maxsus jinsiy a’zolar hosil qilish,bir hujayra mahsulotining ikkinchisiga ko’chishi,yadrolarning juft juft bo’lib qo’shilishi
108.Zamburug’lar nimaga qarab tuban va yuksak zamburug’larga bo’linadi.-Mitseliysining tuzilishi va ko’payish usuliga qarab
109.Penisillin (1) va oq po’panak(2) zamburug’lari nechta hujayradan tuzilgan – 1-ko’p hujayrali 2-bir hujayrali
110.Qaysi zamburug’ning miseliysida to’siqlar bo’lmaydi,ko’payishi suv o’tlarnikidek boradi – tuban zamburug’lar
111.Uning haqiqiy mitseliysi yo’q,hujayrasi bir yadroli ,oval,tanasi alohida alohida hujayralardan tuzilgan- achitqi
112.Achitqi zamburug’I qanday ko’payadi - kurtaklanish
113.Qo’ziqorin zamburug’ining balandligi qancha? -10-12sm
114.Qo’ziqorinning mevatanasi nimadan iborat – ichi bo’sh mevatana bo’lib oyoqcha va qalpoqchadan tuzilgan
115.Qo’ziqorin sporalari qayerda hosil bo’ladi?-burmalardagi katakchalarda va qalpoqchaning burishgan ktashqi yuzasida
116Qaysi zamburug’ shartli iste’mol qilinadigan zamburug’lar guruhiga kiradi?-Qo’ziqorin
117.Qo’ziqorin istemol qilishdan necha daqiqa qaynatiladi-5-7
118.Isatemol qilinadigan zamburug’larning tarkibi – oqsilga boy,moy,mineral modda,mikroelementlardan temir,kalsiy,rux mavjud
119.Eng yaxshi istemol qilinadigan zamburug’lar qaysilar?
-Oq zamburug’ oq qayin bilan birga o’sadigan zamburug’
120 Qo’ziqorin…. da tuproq ostidagi mitseliysida zahira oziq modda to’playdi ….. mevatanachalar shakllanadi ….yetilib tuproq yuzasiga chiqadi.
1.kuzda 2.bahorda 3.yozda- 3,1,2
121 Achitqi zamburug’larining hayoti uchun zarur bo’lgan energiya qanday hosil bo’ladi- spirtli achishda
122.Zang zamburug’I qorakuyadan nimasi bilan farq qiladi
-har xil sporalar hosil qilishi va oraliq xo’jayinga ega bo’lishi
123.Bahorda zang zamburug’I oraliq xo’jayini…..da rivjlanishni boshlaydi – zirk o’simligi
124.Zang zamburug’ini oraliq xo’jayin o’simligi va keyinchalik qaysi o’simlikda davom ettirishini aniqlang?
-Zirk, bug’doy
125.Zang zamburug’I o’simliklarning qaysi organlarini zararlaydi.- Poya bargini
126.Poya bargdagi dog’lar nimaga bo’gliq – sporadagi pigmentlarga
127.Zang zamburug’iga qarshi kurash usuli – unga chidamli yangi bug’doy navlarini yaratish
128Vertitsill-oq palak o’simlikning qaysi to’qimasida parazit holda yashaydi?-O’tkazuvchi
129.uning spora hosil qiluvchi bandlari halqasimon shoxlangan -vilt
130.So’lish kassalligining asosiy belgisi.-Barg xujayrasining taranglik holatini yo’qligi
131. Vilt bilan kasalangan o’simlik bargida dastlab … qiyinchalik …. dog’lar paydo bo’ladi.
1) Sarg’ish – qizil 3) qo’ng’ir
2) Sarg’ish – jigarrang 4) qoramtir- 2,3
132.Markaziy osiyo sharoitida g’o’zaning ofati – vilt
133.Vilt g’o’zaning…..orqali o’tib poya o’zagini zararlaydi - ildizi
134.Mikoriza nima?
-Yuksak o’simlilar ildizi bilan zamburug’larning simbioz yashashi
135.Mikoriza tuzulishiga ko’ra nechta turga ajratiladi?- 2(tashqi-ektotrof va ichki-endotrof)
136.Ektotrof mikoriza qanday tuzilgan – o;simlik ildizining uchki qismini zich g’ilof shaklida o’rab oladi
137.Endotrof mikoriza qanday tuzilgan – ildizning ichki to’qimalarigacha kirib boradi
138.Yog’ochni chirituvchi zamburug’lar uning necha %ini yaroqsiz holga keltiradi-30
139.Tashqi mikoriza qaysi o’simlilarda uchraydi?
-Qayin ,eman va Eman,nina bargli daraxtlarda
140.Ichki mikoriza qaysi o’simlilarda uchraydi?
-O’t o’simlilarda
141Tashqi mikorizada zamburug’ daraxt ildizidan nimalarnio’zlashtiradi?
-karbon suv va vitaminlarni.Shu bilan birga tuproqning gumusi tarkibidagi oqsillarni aminokislotalarga parchalaydi.Daraxt ildizining shimish yuzasini oshiradi

143.Lishayniklar qanday organizmlar – tuban o’simliklarning o’ziga xos guruhi zamburug’ va suvo’tlarning simbioz yashashidan yuzaga keladi

144.Lishayniklar tashqi ko’rinishiga ko’ra necha turga bo’linadi? -3
145.Lishaynikning vegetative ko’payishi qanday boradi – lishaynik tallomida hosil bo’ladigan o’simtalar va ularning qulay sharoitga tushishi
146 .Quyidagilarga mos keladigan lishayniklarni belgilang?
1)yopishqoq 2)butasimon 3)bargsimon
a)kladoniya b)parmeliya v)batsidiya
-1-v,2-a,3-b
147.Qaysi lishaynik shimol bug’ulari uchun ozuqa sifatida foydalanadi-kladoniya
148.O’rmonlarda,daraxt kesilgan maydonlarda qaysi lishaynik turlari yaxlit qoplam hosil qiladi-kladoniya
149.Daraxt po’stlog’ida soqoldor….,tasmasimon…,
Yashil-sarg’ish,tillarang…..-usneya;everniya;xantoriya parientina
150.Daraxt po’stlog’ida qaysi lishayniklar yashil sarg’ish qoplam hosil qiladi. -Soqoldor usneya,tasmasimon everniya,xantoriya parientina
151. .Lishaynikning kimyoviy tarkibini aniqlang
-xitin moddasi,lishaynik kraxmali- lixenin, disaxaridlardan saxaroza va fermentlardan amilaza, aminokislotalar, vitaminlar C,N,B6,B12
152.Tillarang lishaynikni aniqlang?
-Xantoria parientina
152Daraxt po’stlog’ida qaysi lishaynik sariq qoplam hosil qiladi?
- Xantoria pareintina
153.Qaysi organizmlardan to’qimachilikda bo’yoq olinadi va radioaktiv elementlar to’playdi -Lishaynik
154.Lishayniklar qayerlarda o’sadi?
-Tosh va qoyalarda va cho’lda,dashtda daraxt va buta po’stlog’ida
155.Lishaynik kraxmali—lixenin
156.Qaysi lishaynik istemol qilinadi-manna
157.taksis nima-sodda hayvonlarning tashqi ta’sirga javob reaksiyasi
158. ….radioktiv elementlarni to’playdi - lishaynik
159.Biofiltrlar nima?--Suvni tozalovchi hayvonlar