9-sinf jahon tarixi fanidan

III.Yangi mavzu bayoni:
Osiyo davlatlari shaharlari. O’tgan mavzularda Yevropa shaharlari feodallarga qarashli yerlarda bunyod etilganligini bilib oldingiz. Ularning o’z mustaqilligi uchun olib borgan kurashidan ham boxabar bo’ldingiz. Osiyo shaharlarida bunday kurashlar bo’lmagan. Chunki Osiyoda yer xususiy mulk bo’lmay, davlat mulki edi. Shuning uchun shaharlar egallagan yer maydoni ham davlatniki hisoblangan. Osiyoda shaharlar Yevropadagi kabi alohida mustaqil shahar­-davlatlarga aylanmagan. Ularni davlat hukmdori tomonidan tayin­langan amaldor boshqargan. Shaharning barcha boshqaruv tashkilotlari davlat hokimiyatiga bo’ysungan. XI-XV asrlarda Xitoyning Chan’an, Loyan, Xanchjou; Yaqin Sharqning Qohira, Damashq va Bag’dod; O’rta Osiyoning Samarqand va Buxoro; Yaponiyaning Kamakura, Kioto va Osaka, Hindistonning Dehli kabi shaharlari Osiyoning eng yirik shaharlari edi. XIV asr oxiri va XV asr boshlarida Samarqand shahri har tomonlama yuksaldi. U Temur davlati poytaxti sifatida jahonga mashhur bo’ldi. Buxoro esa islom dini markazi sifatida ulug’langan. Musulmon mamlakatlarida shaharlar o’ziga xos usulda bunyod etilgan. Shahar markazida ark-qal’a, ya’ni hukmdorning qarorgohi, uning yonida shahriston - shaharning asosiy qismi joylashgan. Shahar tevaragida hunarmandlarning mahallalari bo’lib, ular rabod deb atalgan. Shaharlar tosh va g’ishtdan qurilgan. Buning sababi yog’ochning yetishmasligi edi.
Hunarmandchilik. Osiyo davlatlari shaharlari hunarmandchilik buyumlarining pishiqligi va nafisligi bilan shuhrat qozongan. Xitoy hunarmanulari o’zlarining zeb-ziynat buyumlari, qog’ozi, shoyi gazlamalari, chinni buyumlari va nafis kashtalari bilan mashhur edilar. Xitoy hunarmanulari dunyoda tengi yo’q 600-700 kishini sig’dira oladigan mustahkam kemalar yasaganlar. Eron gilamlari, Damashq (Suriya) harbiy qurol-aslahalari, Samarqand esa sifatli qog’ozlari bilan dunyoga dong taratgan. Osiyo shaharlarida ham sexlar bo’lgan. Ularning vazifasi asosan davlat soliqlarini hunarmanular o’rtasida taqsimlash, ularni vaqtida yig’ib, davlat xazinasiga topshirishdan iborat bo’lgan.