9 sinf. Fan: Geografiya Mavzu

Yangi mavzuni mustahkamlash

1. 
   Xo‘jaligining asosiy tarmoqlarini belgilang va ular to‘g‘risida so‘zlab bering.
   
2. 
   Avstraliya sanoatida katta rol o‘ynayotgan tarmoqlarni aniqlang hamda ular­ning rivojlanish omillari to‘g‘risida so‘zlab bering.
   
3. 
   Avstraliya qishloq xo‘jaligi to‘g‘risida nimalarni bilasiz?
   
4. 
   Nima sababdan 2000-yilda yozgi Olimpiya o‘yinlari birinchi bor Avstraliyada Sidney shahrida o‘tkazildi?
   

Uyga vazifa: mavzu xaqida tushunchalarni daftarga yozib, atamalarga izox keltiring.

Sana: ______ ______ 20______yil

9 - sinf. Fan: Geografiya
Mavzu: Shimoliy va Markaziy Amerika davlatlarining umumiy iqtisodiy-geografik tavsif.
DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI

T/R	Darsning bosqichlari	Dars vaqti taqsimoti	Dars mazmuni
1	Tashkiliy qism	5 daqiqa	Salomlashish Davomatni tekshirish Ob-havoni aniqlash va uni kuzatish Shu kunning muhim yangiliklari bilan tanishish
2	Kirish	12 daqiqa	O’tilgan mavzuni o’zlashtirilganini tekshirish O’tilgan mavzuni mustaxkamlash
3	Asosiy qism	15 daqiqa	Mavzu: Shimoliy va Markaziy Amerika davlatlarining umumiy iqtisodiy-geografik tavsif. Umumiy tavsif Tabiati va qazilma boyliklari Aholisi
4	Mustahkamlash	daqiqa	Tarqatma materiallar, jadvallar va diagrammalar bilan ishlash O’z-o’zini baxolash Xaritalar bilan ishlash
5	Yakuniy qism	daqiqa	O’quvchilarni baxolash Uyga vazifa

Darsning maqsadi:

1. 
   ta’limiy: o’quvchilarga bugungi mavzu xaqida tushuncha berish
   
2. 
   tarbiyaviy: tabiat bilan do’stlashishga o’rgatish, dars davomida o’zaro xamkorligi, o’zgalar fel-atvorini xurmat ruxida tarbiyalash
   
3. 
   rivojlantiruvchi: o’quvchilarni erkin fikrlashga, muloxaza yuritishga o’rgatish, ijodiy izlanish ko’nikmalarini rivojlantirish
   

Dars usuli: no’ananaviy usulda
Dars jixozi: dunyo xaritasi, atlas xarita, jadvallar, yangiliklar


Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism.
   

1. 
   Salomlashish
   
2. 
   Honani darsga tayyorlash
   
3. 
   O’quvchilar davomatini aniqlash
   
4. 
   Ob-havoni aniqlash va uni kuzatish
   
5. 
   Shu kunning muhim yangiliklari
   

2. O’tilgan mavzuni so’rab baxolash.
3. Yangi mavzu bayoni.
4. Yangi mavzuni mustahkamlash.
5. Uyga vazifa.
O’tilgan mavzuni so’rab baholash:

1. 
   Xo‘jaligining asosiy tarmoqlarini belgilang va ular to‘g‘risida so‘zlab bering.
   
2. 
   Avstraliya sanoatida katta rol o‘ynayotgan tarmoqlarni aniqlang hamda ular­ning rivojlanish omillari to‘g‘risida so‘zlab bering.
   
3. 
   Avstraliya qishloq xo‘jaligi to‘g‘risida nimalarni bilasiz?
   

Yangi mavzu bayoni
Umumiy maydoni 21825 ming km², aholisining soni (2013-y.) 506 mln. kishi, shundan 353,2 mln. kishi (70,0%) AQSH va Kanada mamlakatlariga to‘g‘ri keladi.
Mamlakatlaming aksariyat qismi respublikalar (Kosta-Rika, Gvatemala, Gonduras, Nikaragua, Panama, Salvador)dan iborat. Federativ Respublikalarga AQSH va Meksika kiradi. Kanada — Hamdo‘stlik tarkibidagi mustaqil Federativ davlat, Beliz esa Hamdo‘stlik tarkibidagi davlatdir.
Mamlakatlaming geografik o‘mi juda qulay, ulaming ba’zilari (AQSH, Kanada, Meksika, Gvatemala, Gonduras, Nikaragua, Kosta-Rika, Panama) ikki, hatto uch okean akvatoriyasiga chiqish yo‘liga ega.
Tabiiy resurslarga juda boy. Bu o‘rinda, ayniqsa, AQSH, Kanada va Meksika keskin ajralib turadi.
AQSH va Kanada tabiiy resurslaming xilma-xil turlari va ulkan zaxiralariga ega. Meksika ham neft, polimetall rudalari va kimyoviy xomashyo resurslariga boy. Neft Meksika qo‘ltig‘idan qazib olinadi.
Markaziy Amerika mamlakatlarining asosiy tabiiy boyligi — bu o‘rmonlardir. 0‘rmonlarda qimmatbaho daraxtlar o'sadi.
Aholisining asosiy qismi AQSH, Meksika va Kanadaga to‘g‘ri keladi. Qolgan mamlakatlarda 0,3 mln. kishidan (Beliz) 14,0 mln. kishigacha (Gvatemala) aholi yashaydi. Aholi, asosan, tabiiy ko‘payish va qisman migratsiya (AQSH, Kanada) hisobiga o‘smoqda. Aholi sonining o‘rtacha yillik o‘sish sur’atlari AQSH va Kanadada 0,6—0,7% dan, Gvatemala, Gonduras va Nikaraguada 2,5—3,0% gacha yetadi.
Aholi notekis joylashgan. Uning asosiy qismi materikning g‘arbiy va sharqiy sohillarida, dehqonchilik uchun qulay bo‘lgan tekislik va tog‘oldi mintaqalarida istiqomat qiladi. AQSH va Kanadaning Buyuk ko‘llarga tutash hududlarida, Atlantika va Tinch okeani sohillarida aholi, ayniqsa, zich joylashgan.
Aholi amerikalik inglizlar, kanadaiik inglizlar, kanadalik fransuzlar, meksikaliklar va boshqa, asosan, ispan tilida so‘zlashuvchi xalqlardan iborat. Shahar aholisining ulushi AQSH va Kanadada 80% dan oshadi, qolgan mamlakatlarda u nisbatan past darajaga ega (Gonduras — 50,2%, Meksika — 78,1%).
Xo‘jalikning negizini AQSH va Kanadada sanoat, Meksikada sanoat bilan dehqonchilik, Panamada dengiz transporti, qolgan mamlakatlarda dehqonchilik, asosan, banan, kofe, shakarqamish, jo'xori yetishtirish tashkil etadi.
Markaziy Amerika mamlakatlari sanoatida tog‘-kon va oziq-ovqat sanoati tarmoqlari yetakchi o‘rinlami egallaydi.
Xalqaro iqtisodiy aloqalarni amalga oshirishda, ya’ni eksport-import operatsiyalarida dengiz transporti, ichki aloqalarda temiryo‘l va avtomobil transporti muhim rol o‘ynaydi.
Quvur transporti AQSH, Kanada va Meksikada yuqori darajada rivojlangan.