9-mavzu. Pedagogik fikrlarning sho‘ro davridagi rivoji

Zokirjon Xolmuhammad o‘g’li Furqatning
pedagogik ta’limoti (1858-1909) 
 
 
MAHMUDXO‘JA BEHBUDIY
Hayoti va ma’rifatparvarlik faoliyati
Mahmudxo‘ja Behbudiy 1875 yil 19 yanvarda Samarqand yaqinidagi 
Baxshitepa qishlog‘ida ruhoniy oilasida dunyoga keldi.Mahmudxo‘ja tog‘asi 
Muhammad Sidsiq tarbiyasi va qaramog’ida o‘sib voyaga etadi, eski usuldagi 
maktab-madrasalarda o‘qidi. 18 yoshida qozixonada mirzolik qiladi, qozi, mufti 
darajasigacha ko‘tariladi. 
Behbudiy 1902 yilda Makkaga boradi, hoji unvonini oladi. Qishloqlarda 
tashkil qilingan maktablar uchun o‘zbek va tojik tilida: «Muntaxabi jug‘rofiyayi 
umumiy» («Qisqacha umumiy jo‘g‘rofiya»), «Kitob ul-atfol» («Bolalar uchun 
kitob»), «Muxtasari tarixi islom» («Islomning qisqacha tarixi»), «Madhali 
jug‘rofiyayi umroniy» («Aholi jo‘g‘rofiyasi») darslik va qo‘llanmalarini yozadi. 
«Risolai asbobi savod», «Risolai jug‘rofiyai umroniy», «Risolai jug‘rofiyai 
Rusiy», «Kitobaul atfol», «Amaliyoti islom», «Tarixi islom» darslik va 
qo‘llanmalarini yaratadi. 
“Gimnaziya”, “Ilm hosiyati” 
va boshqa she’rlarida pedagogik 
g‘oyalar ifodalangan 
Furqat 
o‘sha 
davr 
uchun yangi, ilg‘or 
pedagogik g‘oyalarni 
ilgari suradi. Uning bu 
faoliyati 
o‘zbek 
pedagogikasi tarixida 
munosib 
o‘rin 
egallaydi. 
(J.Esonov) 
Qolibdur tarbiyatsiz 
tog‘ ichida, 
Temirdek zang bosib 
tuprog‘ ichida 
Kimkim, bo‘lsa 
donishmand oqil, 
Ular ilm va 
hunarga ko‘ngli moyil 
-Ta’limni 
jonli, 
faol 
o‘qitish usuli; 
-Ko‘rgazmali usuli; 
-Onglilik 
tamoyillarini 
tavsiya qiladi; 
-Tushuntirish 
usulini 
ma’qulligini; 
Tarbiyaning 
ijtimoiy 
mohiyati - axloqiy, mehnat va 
kasb tarbiyasining mazmunini 
asoslaydi 
Tarbiyaning 
ishontirish, 
talabchanlik va bola shaxsini 
hurmat qilish usulini asoslaydi 
Ta’limni zamon talablar, 
Ilg‘or pedagogik 
tajribalar asosida tashkil 
etishni tavsiya etadi 

---

1903-1904 yillarda Moskva, Peterburgda, 1907 yilda Qozon, Ufa, Nijniy 
Novgorod shaharlarida, Arabiston, Misr va Turkiya mamlakatlarida bo‘ladi. 
Safar chog’ida bu shahar va mamlakatlardagi ijtimoiy, madaniy hayot, maktab, 
maorif ishlari bilan tanishadi. U yerlarda ta’lim-tarbiya sohasida erishilgan 
yutuqlarni Turkiston vaqtli matbuot sahifalarida tashviq etadi 
Behbudiy 1913-yilda «Samarqand» gazetasini, «Oyna» jurnalini nashr etadi. 
Ularda millat, uning haq-huquqi, til, tarix masalalariga doir maqolalar e’lon 
qiladi 
1917 
yil 
16-23 
aprelda Toshkentda bo‘lib o‘tgan Turkiston 
musulmonlarining qurultoyida millatni o‘zaro ixtiloflardan voz kechishga, 
buyuk maqsad yo‘lida birlashishga chorlaydi. Ammo u o‘z orzulariga erisha 
olmadi 
1919-yil 25 martda SHahrisabzda qatl etildi